Przejdź do zawartości

Zakliniec mniejszy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zakliniec mniejszy
Platycerus caraboides
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

jelonkowate

Podrodzina

Lucaninae

Plemię

Platycerini

Rodzaj

zakliniec

Gatunek

zakliniec mniejszy

Synonimy
  • Scarabaeus caraboides Linnaeus, 1758
Zakliniec mniejszy
Zakliniec mniejszy

Zakliniec mniejszy[1], zakliniec[2] (Platycerus caraboides) – gatunek chrząszcza z rodziny jelonkowatych i podrodziny Lucaninae. Zasiedla lasy liściaste i mieszane Palearktyki. Larwy rozwijają się w leżaninie oraz próchniejących pniach i pniakach. Owady dorosłe latają w dni słoneczne.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został w 1758 roku przez Karola Linneusza jako Scarabaeus caraboides[3]. W jego obrębie wyróżnia się dwa podgatunki[4][3]:

  • Platycerus caraboides caraboides (Linnaeus, 1758)
  • Platycerus caraboides caerulosus Didier et Séguy, 1953

Chrząszcz o ciele długości od 9[5] do 14 mm[2], wydłużonym i przypłaszczonym[6], smuklejszym niż u pokrewnego zaklińca wiosennego. Ubarwienie jego jest metaliczne, opalizująco połyskujące; może być ciemnoniebieskie, zielononiebieskie, zielone, niebieskofioletowe, fioletowe, niebieskoczarne, czarne lub brunatne, przy czym odnóża zwykle są czarne, ale mogą być też rdzawobrązowe[5][2]. Często przedplecze ma inną barwę niż pokrywy. Powierzchnię głowy cechuje silne punktowanie i rzadkie, jasne owłosienie. Żuwaczki u obu płci są krótkie; u samicy zakrzywione pod prawie prostym kątem, a u samca łukowato. Wewnętrzna krawędź żuwaczki samca ma dwa zęby u nasady, dalej wcięcie, a za nim część blaszkowatą z pięcioma tępymi ząbkami[5]. Czułki ma trochę kolankowato załamane[6], zwieńczone czteroczłonowymi buławkami. Nierównomiernie gęsto punktowane przedplecze ma zaokrąglone i nieco karbowane brzegi boczne oraz prostą i obrzeżoną przy pomocy listewki krawędź tylną. Tarczka jest szeroka, krótka i zaokrąglona. Punktowanie na pokrywach jest silne, bardzo gęste, miejscami zlane w poprzeczne zmarszczki. Brzegi boczne pokryw są prawie równoległe, zaopatrzone w małe ząbki barkowe. Błyszczącą spodnią powierzchnię ciała porasta relatywnie gęste, przylegające owłosienie. Przednia para odnóży ma golenie z rzędem drobnych ząbków, dwoma większymi i ostrymi zębami wierzchołkowymi oraz listwą na stronie spodniej, zwieńczoną ostrym zębem[5].

Biologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Cykl rozwojowy trwa 3–4 lata[5]. Larwy żerują w przegrzybiałym drewnie. Rozwijają się w odłamanych gałęziach oraz spróchniałych pniach i pniakach drzew i krzewów: dębów, buków, grabów, lip, leszczyn, jarzębin, brzóz i osik[5][7]. W związku z tym zagraża im usuwanie leżaniny w ramach gospodarki leśnej[1].

Imagines opuszczają poczwarki późnym latem, ale pozostają w komorach poczwarkowych do następnego roku[7]. Pojaw owadów dorosłych przypada na wczesną wiosnę, zwykle na kwiecień[5][2]. Żerują na młodych liściach, pąkach i pędach nisko położonych gałęzi oraz na wyciekającym z uszkodzonych roślin soku. Do lotu przystępują w dni słoneczne[2][7].

Owad palearktyczny[5][8], zasiedlający lasy liściaste i mieszane[1]. Podgatunek nominatywny występuje w Europie i na Bliskim Wschodzie[5][3]. W tej pierwszej znany jest z Albanii, Austrii, Białorusi, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czarnogóry, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Litwy, Luksemburgu, Łotwy, Macedonii Północnej, Mołdawii, Niemiec, Norwegii, Polski, Rumunii, Rosji, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Szwajcarii, Ukrainy, Węgier i Włoch. Niepewne dane pochodzą z Wielkiej Brytanii[3]. W Polsce występuje od nizin do około 750 m n.p.m. (po strefę buczyn)[5][7]. Podgatunek P. c. caerulosus występuje w Chinach[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Zakliniec mniejszy. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody. [dostęp 2019-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-27)].
  2. a b c d e Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 180.
  3. a b c d Platycerus caraboides. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-01-22].
  4. P. Schoolmeester, Platycerus, Roskov Y. i inni red., [w:] Scarabs: World Scarabaeidae Database (version 2018-11-01) w: Species 2000 & ITIS Catalogue of Life, Species 2000: Naturalis, Leiden, Holandia 2019 [dostęp 2019-01-21].
  5. a b c d e f g h i j Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 26-27 Jelonkowate – Lucanidae, Modzelatkowate – Trogidae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1983, s. 3–17.
  6. a b Brett C. Ratcliffe: Lucanidae Latreille, 1804. W: American Beetles, Volume II: Polyphaga: Scarabaeoidea through Curculionoidea. Ross H. Arnett Jr., Michael C. Thomas, Paul E. Skelley, J. Howard Frank (red.). CRC Press, Taylor & Francis Group, 2002, s. 6–9.
  7. a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
  8. a b Y. Imura. Taxonomic position of Platycerus caerulosus (Coleoptera, Lucanidae). „Gekkan-Mushi”. 280, s. 2–5, 1994.