Zamach stanu w Zimbabwe (2017)

Zimbabweńscy żołnierze w Harare podczas zamachu stanu

Robert Mugabe wraz z żoną Grace (2013)

Emmerson Mnangagwa, były wicepremier, od 24 listopada prezydent Zimbabwe

Zamach stanu w Zimbabwe – przeprowadzony w nocy z 14 na 15 listopada 2017 roku przez armię zamach stanu, w wyniku którego obalono prezydenta Roberta Mugabe. Bezpośrednią przyczyną przewrotu było odwołanie wicepremiera Emmersona Mnangagwy.

Rządy Roberta Mugabe przed zamachem stanu

Robert Mugabe rządził Zimbabwe od 1980 roku (jako prezydent od 1987). Prezydent jest oskarżany o fałszerstwa wyborcze oraz zapędy autorytarne. Podczas objęcia rządów Zimbabwe było jednym z najlepiej rozwijających się państw w Afryce. Od 2007 roku w kraju pojawił się kryzys ekonomiczny – pod koniec 2008 roku inflacja wyniosła 231 000 000 proc., 80% Zimbabweńczyków nie miało pracy a większość szpitali i szkół nie działała. Politykę Zimbabwe zdominował Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe - Front Patriotyczny (ZANU-PF), a najważniejsze urzędy objęli dawni uczestnicy walki o niepodległość (nazywani „weteranami”).

Następca

W obawie przed utratą władzy Robert Mugabe pozbywał się przeciwników politycznych (zarówno ze strony opozycji jak i ze swojej partii ZANU-PF). Przez długi czas Mugabe nie wyznaczał swojego następcy – spór o następcę rozpoczął się w połowie 2014 roku. Wśród „weteranów” panowało przekonanie, że następcą prezydenta będzie ktoś z nich. Najbardziej prawdopodobne było objęcie urzędu prezydenta przez wicepremiera Emmersona Mnangagwę (nazywanego „Krokodylem”), który cieszył się poparciem w armii. W sierpniu 2017 roku Mnangagwę zasłabł na wiecu i został ewakuowany do Południowej Afryki. Wicepremier Zimbabwe sugerował, że ktoś wywołał u niego chorobę, zaś według krążących plotek Mnangagwę próbowano otruć. 9 października Mugabe odebrał Mnangagwie tekę ministra sprawiedliwości, mianując go jednocześnie na ministra turystyki. Prezydent usunął także ministra finansów Patricka Chinamasę, który współpracował z Mnangagwą. Za namową Grace 6 listopada Robert Mugabe zdymisjonował Mnangagwę, zarzucając mu brak lojalności. 9 listopada Mnangagwę usunięto z ZANU-PF.

Ostatecznie Mugabe wyznaczył swoją żonę Grace, którą w 2014 roku mianowano szefową kobiecego skrzydła partii i członkiem biura politycznego. Wśród członków ZANU-PF narastał sprzeciw wobec Grace Mugabe.

13 listopada dowódca armii Zimbabwe gen. Constantino Chiwenga zagroził obozowi prezydenta Mugabe podjęciem interwencji zbrojnej, jeśli nie zostaną powstrzymane czystki w ZANU-PF. Kilkanaście dni wcześniej Chiwenga udał się z oficjalną wizytą do Chińskiej Republiki Ludowej. Za namową Grace Robert Mugabe kazał go aresztować na lotnisku w Harare.

Zamach stanu

Przewrót rozpoczął się w nocy z 14 na 15 listopada. Zimbabweńska armia przejęła budynki administracji i siedzibę krajowej telewizji. Sama armia zaprzeczyła, jakoby chciała obalić prezydenta. W oświadczeniu zapewnili, że ich celem nie jest Mugabe, ale kryminaliści, którzy stali wokół niego. Na skutek zamachu stanu prezydent Robert Mugabe został umieszczony w areszcie domowym w Harare. Rozpoczęto próby negocjacji w celu pokojowego zrzeczenia się przez niego urzędu. Podczas negocjacji wojsko objęto kontrolę nad stolicą. Pomimo przebywania w areszcie domowym Robert Mugabe zwołał posiedzenie rządu, na które przyszło kilku ministrów.

17 listopada do Zimbabwe wrócił Emmerson Mnangagwa.

18 listopada na ulicę Harare wyszli demonstranci, którzy nosili transparenty z napisem Nie dla dynastii Mugabe!. Tłum ludzi udał się w stronę kompleksu prezydenckiego Mugabe w celu zmuszenia go do rezygnacji z władzy.

Mieszkańcy Harare cieszący się z obalenia Roberta Mugabe, 19 listopada

19 listopada władze partii ZANU-PF zażądały odwołania prezydenta Mugabe z funkcji przewodniczącego ugrupowania. Tego samego dnia Robert Mugabe wygłosił przemówienie do narodu. Wbrew oczekiwaniom nie odczytał uzgodnionego z armią orędzia i nie ogłosił dymisji.

21 listopada w pięciogwiazdkowym hotelu Rainbow Towers w Harare posłowie i senatorowie zebrali się, by głosować nad impeachmentem prezydenta Mugabe. Podczas dyskusji w sali konferencyjnej pojawił się minister Helton Bonongwe, który przyniósł list od Roberta Mugabe. W dostarczonym liście urzędujący prezydent zrzekł się władzy. Po odczytaniu oświadczenia na ulicach Harare i innych większych miast ludzie wyszli na ulicę, by wyrazić radość z rezygnacji Roberta Mugabe.

23 listopada prezydent Zambii Edgar Lungu zaproponował Robertowi Mugabe azyl polityczny w Zambii. Mugabe zrezygnował z propozycji. Tego samego dnia Emmerson Mnangagwa wygłosił przemówienie do mieszkańców Zimbabwe, w którym obiecał rozwój gospodarczy w kraju i nowe miejsca pracy.

24 listopada Emmerson Mnangagwa objął urząd prezydenta. Mnangagwa stanął na czele rządu przejściowego. Obowiązki będzie pełnić do przyszłorocznych wyborów.

Skutki

W wyniku zamachu stanu władzę w kraju objął Emmerson Mnangagwa. Część zwolenników Grace Mugabe, zgromadzona wokół G40 (Generation 40 – grupy działaczy partyjnych w wieku 40–50 lat, która nie uczestniczyła w walce o niepodległość) uciekła z Zimbabwe lub została aresztowana.