Zamek Šomoška

Zamek Šomoška

Zamek Šomoška z lotu ptaka
Państwo	Słowacja
Rozpoczęcie budowy	przełom XIII/XIV w.
Ważniejsze przebudowy	XVI w.
Zniszczono	XVIII w.
Pierwszy właściciel	ród Kacsics
Plan budynku
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego Ruiny zamku Šomoška
Położenie na mapie Słowacji Ruiny zamku Šomoška
48°10′17″N 19°51′25″E

Zamek Šomoška (słow. Hrad Šomoška, węg. Somoskői vár) – ruiny zamku w południowej Słowacji, około 12 kilometrów na południe od miasta Fiľakovo. W odległości zaledwie kilkudziesięciu metrów od zamku przebiega granica słowacko-węgierska.

Historia

Położoną na bazaltowym wzgórzu warownię założył na przełomie XIII i XIV stulecia ród Kacsics. Jako prawdopodobną datę jej powstania uważa się rok 1291. Główny budulec zamku stanowiły połączone zaprawą fragmenty bazaltowych słupów, których w okolicy było pod dostatkiem. W 1310 r. zamek był we władaniu Mateusza Czaka, zaś po jego śmierci król Karol Robert darował go Tomaszowi Szécsényiemu. W roku 1323 zamek był wzmiankowany jako castrum Somoskew. Pierwotnie składał się z jednej budowli mieszkalno-obronnej i niewielkiego dziedzińca. W XVI wieku dokonano rozbudowy zamku. Dobudowano wtedy między innymi barbakan i dwie baszty. Podczas najazdów tureckich zamek Šomoška, wraz z sąsiednimi zamkami Fiľakovo, Salgó i Hajnáčka pełnił rolę warowni pogranicznej.

Od roku 1554, kiedy cesarstwo utraciło twierdzę Fiľakovo, znajdował się na pierwszej linii obrony antytureckiej. W latach 1573–1596 zamek był zajmowany przez Turków. Później, w roku 1618, a następnie w latach 1647–1655 był ponownie umacniany. W czasie antyhabsburskiego powstania Franciszka Rakoczego w 1703 r. zamek został zdobyty przez kuruców, zaś po jego upadku został w 1709 r. zdobyty i zniszczony przez wojska cesarskie. Od tamtego czasu pozostaje ruiną.

W 1920 roku Traktat w Trianon nie ustalił dokładnie przebiegu granicy czechosłowacko-węgierskiej w tym rejonie. Pierwotnie zamek przyłączono do Czechosłowacji, podobnie jak położoną u podnóża zamkowego wzgórza wieś Somoskő (obecnie dzielnica miasta Salgótarján). Jednak po protestach strony węgierskiej dokonano korekty granicy i w 1924 wieś Somoskő powróciła wraz z sąsiednią miejscowością Somoskőújfalu w granice Węgier, natomiast sam zamek pozostał po czechosłowackiej stronie granicy. W latach siedemdziesiątych XX wieku przeprowadzono konserwację i częściową rekonstrukcję ruin, które obecnie udostępnione są do zwiedzania.

Opis

Wzgórze zamkowe tworzy bazaltowy nek o wymiarach 160 × 130 m, wyraźnie wyróżniający się w morfologii terenu. Na powierzchni neku bardzo dobrze widoczny jest tzw. cios słupowy w formie 5- i 6-bocznych kolumn, których szerokość wynosi 15-20 cm. W różnych częściach wzgórza kolumny bazaltowe nachylone są pod różnym kątem lub zalegają niemal poziomo – ich ułożenie jest ważną informacją dla geologa – odzwierciedla rozmieszczenie ścian komina wulkanicznego w czasie aktywności wulkanicznej (kolumny układają się prostopadle do ścian, które stanowią powierzchnie chłodzenia).

Poniżej zamku znajduje się rumowisko skalne o powierzchni ok. 0,3 ha. Powstało ono w rezultacie fizycznego wietrzenia neku bazaltowego w klimacie peryglacjalnym. Część bloków była również zdeponowana na stoku w trakcie budowy zamku.

Podczas budowy zamku odkryto tzw. skalny wodospad Šomoška – atrakcję geoturystyczną unikatową w skali europejskiej.

Widok na zamek z Węgier

W bezpośrednim sąsiedztwie warowni przebiega szlak turystyczny i ścieżka dydaktyczna, zorganizowana w 2002 r. w ramach programu PHARE i udostępniająca wymienione wyżej atrakcje. Dojście możliwe jest zarówno od strony słowackiej (40 min. od parkingu), jak i węgierskiej (5 min.). Ze wzgórza roztacza się widok na słowacką i węgierską część Cerovej vrchoviny.

Zamek znajduje się w granicach Narodowego Rezerwatu Przyrody Šomoška (słow. Národná prírodná rezervácia Šomoška) oraz transgranicznego (słowacko-węgierskiego) Geoparku Novohrad-Nógrád (wizerunek ruin jest elementem loga geoparku).

Bibliografia

• Miartuš Vladimír: Šomoška, w: "Krásy Slovenska" R. 80, nr 7-8/2003, s. 39;