Zasłonak różowonogi
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zasłonak różowonogi |
| Nazwa systematyczna | |
| Thaxterogaster porphyropus (Pers.) Niskanen & Liimat. Fungal Diversity 112: 164 (2022) | |
Zasłonak różowonogi (Thaxterogaster porphyropus (Pers.) Niskanen & Liimat.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae).
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Thaxterogaster, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1805 r. Christiaan Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Agaricus porphyropus. W 2021 r. Tuula Niskanen i Kare Liimatainen przenieśli go do rodzaju Thaxterogaster[1]. Niektóre synonimy[2]:
- Cortinarius porphyropus (Alb. & Schwein.) Fr. 1838
- Gomphos porphyropus (Alb. & Schwein.) Kuntze 1891
Stanisław Domański w 1955 r. nadał mu polską nazwę zasłonak purpuronożny, Andrzej Nespiak w 1975 r. zmienił ją na zasłonak różowonogi[3]. Obydwie polskie nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 4–8 cm, początkowo półkulisty do wypukłego, następnie rozpłaszczający się, lepki lub kleisty, z nieco włókienkowatymi, higrofanicznymi smugami, ciemniejszymi na brzegu. Powierzchnia bladoochrowa do srebrzystogliniastej, rzadko fioletowo nabiegła, u starszych okazów żółtawoszara do żółtawokremowej. Osłona skąpa, biaława do lekko fioletowawej, zasnówka fioletowa[4].
Gęste, początkowo fioletowawe do fioletowoszarych, następnie brązowoszare, po zmiażdżeniu silnie barwiący się na fioletowowinno[4].
Wysokość 4–9 cm, grubość 1–1,5 cm, z nieco maczugowatą podstawą, po zmiażdżeniu barwiący się na fioletowowinno. Powierzchnia błyszcząca, w górnej części fioletowawa, u podstawy białoszara[4].
W kapeluszu i w górnej części trzonu fioletowy, poza tym białawy, po zmiażdżeniu winnofioletowy. Ma miodowy zapach i niewyraźny smak. W reakcji z jodem (np. w płynie Lugola) barwi się intensywnie liliowo[4].
- Cechy mikroskopijne
Wysyp zarodników rdzawobrunatny. Zarodniki elipsoidalne, umiarkowanie brodawkowate, 8,5–10 × 5–6 µm[4].
- Gatunki podobne
Charakterystycznymi cechami zasłonaka różowonogiego są: kleisty kapelusz, którego barwa szybko zmienia się na brązowoszarą oraz po zmiażdżeniu zmiana barwy trzonu i miąższu na fioletowowinną. Bardzo podobny jest zasłonak purpurowiejący (Thaxterogaster purpurascens), który odróżnia się ciemniejszym ubarwieniem, trzonem często wyraźniej bulwiastym i nie jest związany z brzozami. Zasłonak białofioletowy (Cortinarius alboviolaceus) ma niekleisty kapelusz, blaszki, jego trzon i miąższ nie staje się intensywnie liliowy po przecięciu lub zmiażdżeniu[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano 4 stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach liściastych i mieszanych i na polanach, zwłaszcza pod brzozami[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-05-16] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-05-16] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 185, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g Roland Labbé, Cortinarius porphyropus [online], Mycoquebec, 2023 [dostęp 2024-05-16].
- ↑ Występowanie Thaxterogaster porphyropus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-05-16].
- ↑ Cortinarius porphyropus (zasłonak różowonogi) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-03] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 63, ISBN 83-89648-38-5.