Zasłonak włóknistożółty
_Fr._3461431379_2.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zasłonak włóknistożółty |
| Nazwa systematyczna | |
| Cortinarius saniosus (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 313 (1838) [1836-1838] | |
_Fr._1098974034.jpg)
Zasłonak włóknistożółty (Cortinarius saniosus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cortinarius, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus saniosus. Ten sam autor w 1838 r. przeniósł go do rodzaju Cortinarius[1]. Ma 12 synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Cortinarius bavaricus M.M. Moser 1983
- Cortinarius luteolateritius (Velen.) G. Garnier 1991
- Cortinarius rufoanuliferus M.M. Moser & McKnight 1987
- Cortinarius subaurantiomarginatus Bidaud & Ferville 2012.
Andrzej Nespiak w 1975 r. nadał mu polską nazwę zasłonak cienki, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na zasłonak włóknistożółty[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 0,5–3(3,5) cm, początkowo stożkowy do dzwonkowatego z podwiniętym brzegiem, później szeroko stożkowy do płaskowypukłego, często z małym, ale wyraźnym garbkiem, zwykle z wiekiem wklęsły wokół garbka, często pofałdowany, a czasem popękany. Tylko rzadko jest promieniście prążkowany od prześwitujących blaszek. Powierzchnia u młodych okazów drobno włóknista z resztkami żółtej osłony, co nadaje jej niemal marmurkowaty wygląd, z wiekiem mniej lub bardziej gładka i nieco błyszcząca, z włókienkami zasnówki na brzegu. Jest higrofaniczny; w stanie wilgotnym ciemnożółtobrązowy do kasztanowobrązowego lub czerwonobrązowego, środek przeważnie ciemniejszy, prawie czarnobrązowy, czasami większość kapelusza ciemnieje lub z ciemnymi plamami, brzeg jaśniejszy żółtobrązowy, po wyschnięciu czerwono-żółto-brązowy do brązowawo-żółtego, środek bardziej czerwonobrązowy[4].
O szerokości 2–3,2 mm, średniogęste lub rzadkie, szeroko przyrośnięte lub zbiegające z ząbkiem, początkowo o barwie od blado żółtawej do bladoszaroochrowej, bardzo rzadko z szarawofioletowym odcieniem, później ciemnoochrowe do bladożółtobrązowych. Krawędzie blaszek tej samej barwy lub jaśniejsze, żółtawe[4].
Wysokość 10–40(70) mm, grubość do 5 mm, cylindryczny lub nieco maczugowaty, dość sztywny, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia pokryta dość szorstkimi, srebrzystoszarymi, białymi włóknami, których górna część jest błyszcząca i ma kolor jasno szaroochrowy do blado szarawego. W dolnej części włókienka są bardziej żółtawe na jasnożółtobrązowym lub złotoochrowym tle, u podstawy początkowo brudno żółtawobrązowe, później ciemniejszy do prawie czarnych. Osłona dość dobrze rozwinięta, złocistożółta, początkowo przypominająca skarpetkę (do 2/3 trzonu), następnie z odstająca strefą pierścieniową i poprzecznymi pasami poniżej, później włóknista i zanikająca[4].
W kapeluszu cienki, ciemnobrązowożółty do ciemnobrązowo-szarobrązowego, na szczycie trzonu ochrowy, rzadko z niebieskawo-fioletowym odcieniem, w korze zewnętrznej złotożółty do złotobrązowego, w dole trzonu żółtawobrązowy, u podstawy ciemnieje do prawie czarnego. Zapach niewyraźny (czasami słaby, podobny do zapachu ziemi lub rzodkiewki)[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki średnio 8,5–10,0 × 5,3–6,3 µm, elipsoidalne do szeroko elipsoidalnych, Q = 1,5–1,7, silnie i grubo brodawkowate. Podstawki 4-, rzadko 2-zarodnikowe, krótkocylindryczne lub maczugowate ze sterygmami o długości do 8 µm. Skórka kapelusza o grubości 7–20 µm, złożona z 2–4 warstw strzępek o szerokości (3)5–7(10) µm, silnie poprzecznie prążkowanych przez ziarnistą inkrustację. Warstwa podskórna dość silnie rozwinięta (ok. 5–7 warstw), zbudowana z prostokątnych strzępek 15–30 (35) × 35–65(90) µm, z grubymi ziarenkami pigmentu w ścianach, w dolnej części z kilku wąskich, drobnoziarnistych strzępek o szerokości 2–3 µm. Strzępki tramy zbudowane z dwóch rodzajów strzępek: szerszych (do 20 (–25) µm), słabo pigmentowanych, oraz wąskich (o szerokości około 5 µm) z wyraźniejszymi pigmentami grubościennymi i ziarnistymi[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. Jest szeroko rozprzestrzeniony, ma także duży zasięg pionowy; spotykany jest od poziomu morza po wysokie góry[4]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[6]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy[3]. Występuje pod drzewami liściastymi, w tym wierzba (także arktyczno-alpejskie gatunki karłowate), topola, brzoza, dąb i lipa. Występuje zwykle obficie na gołej glebie lub w niskich mchach, ale czasami również w wysokich torfowcach. Występuje zarówno na podłożu kwaśnym, jak i wapiennym[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-12-23] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-12-23] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 188, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g H. Lindström i inni, Studies of the Cortinarius saniosus (Fr.: Fr.) Fr. complex and a new closely related species, C. aureovelatus (Basidiomycota, Agaricales), „Sommerfeltia”, 31 (1), s. 151–153, DOI: 10.2478/v10208-011-0008-2 (ang.).
- ↑ Występowanie Cortinarius saniosus na świecie (mapa) [online] [dostęp 2023-12-23] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-02] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska Cortinarius saniosus w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-12-23].