Zbrzyż (obwód chmielnicki)
48°54′N 26°10′E/48,900000 26,166667 Zamek | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Rejon | |||
| Wysokość |
252 m n.p.m. | ||
| Populacja • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
+380 3859 | ||
| Kod pocztowy |
31635 | ||
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
| 48°54′N 26°10′E/48,900000 26,166667
| |||
Zbrzyż, Zbrzyź[1] (ukr. Збриж) – wieś na Ukrainie w rejonie kamienieckim w obwodzie chmielnickim, nad rzeką Zbrucz, między Skałą Podolską i Sidorowem.
Wraz z mniejszym Zbrzyżem, położonym w rejonie czortkowskim w obwodzie tarnopolskim, stanowi jeden organizm osadniczy. Mniejszy Zbrzyż do 17 września 1939 roku należał do Polski.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie znajdowały się tu dwie wsie Charzowce i Jarosław Stary. W 1646 roku król Władysław IV wydał przywilej na lokowanie tu na prawie magdeburskim miasta o nazwie Nowe Brzezie przez kasztelana halickiego i starosty skalskiego Stanisława Lanckorońskiego z Brzezia. W 1672 roku opisane jako miasteczko w województwie podolskim. Dawniej należało do Gostyńskich, a potem do rodu Tarłów herbu Topór. W pobliżu Zbrzyzia znajdował się zamek (nad rzeką), kościół i klasztor zakonu Kapucynów zbudowany w 1744 roku przez starostę goszczyńskiego Adama Tarło. Klasztor został opasany murem w kształcie topora (od herbu Tarły). Od 1785 roku zakonnicy utrzymywali parafię w tej miejscowości. W ołtarzu znajdował się obraz Smuglewicza. Po 1830 roku w ramach represji po powstaniu listopadowym tutejszy kościół katolicki przerobiono na cerkiew prawosławną. Istniał tu także kościół św. Antoniego i Nepomucena zbudowany w 1842 roku z 5 obrazami Smuglewicza.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zachodnia część osiedla była siedzibą gminy w powiecie borszczowskim w województwie tarnopolskim. Po reformie z 1 sierpnia w 1934 roku w Gminie Gusztyn[2]. W miejscowości stacjonowała strażnica KOP „Zbrzyż”[3].
W trakcie wojny obronnej z Niemcami, w dniu 17 września 1939 roku zajęta przez wojska sowieckie. W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką, a następnie w ZSRR. Od 1991 roku w Republice Ukrainy.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- zamek[4] – po którym pozostały ruiny bramy polskiego zamku z XVII wieku wraz z resztkami wałów obronnych;
- klasztor oo. kapucynów – piwnice;
- cmentarz katolicki – pozostałości.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zbrzyź, mstko nad Zbruczem, pow. kamieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 532.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 14 lipca 1934 r. o podziale powiatu borszczowskiego w województwie tarnopolskiem na gminy wiejskie (Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 565).
- ↑ Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 315. ISBN 83-88973-58-4.
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV. Warszawa: 1880–1902, s. 532–533.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zbrzyź, dawniej Brzezie Nowe, Brzezie, Zbrzezie, mstko nad Zbruczem, pow. kamieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 532.
- Zbrzyź na stronie Rady Najwyższej Ukrainy. (ukr.)