Zespół dworski w Siedlcu
 nr rej. A-592 z 04.10.1988, A-344/M[1].
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
32–065 Krzeszowice Siedlec 1 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Mieroszewski, Tenczyński, karmelici |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie gminy Krzeszowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°08′44,41″N 19°40′53,00″E/50,145670 19,681390
| |
| Strona internetowa | |
Zespół dworski w Siedlcu – zespół zabytków znajdujący się we wsi Siedlec, położonej w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice.
Zespół zabytków, w skład którego wchodzi dwór, stajnia, obora oraz ogród, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotna nazwa wsi brzmiała Osiedlec, od osiedlania się osadników na wykarczowanych gruntach. Z 1394 roku pochodzi pierwsza wzmianka o wsi, której właścicielem był Pietrasz z Siedlca. Na przełomie XV i XVI w. istniała – opuszczona później – wieś Wszęcin, po której pozostała tylko nazwa pól w południowo-wschodniej części wsi. W 1529 roku wieś weszła w skład dóbr Tęczyńskich z Krzeszowic[2]. Od 1578 roku właścicielem Siedlca był sędzia ziemski krakowski i sekretarz królewski Feliks Czerski, który wybudował duży dwór. W 1635 roku bogobojna Agnieszka Tęczyńska poprosiła o pomoc swego brata Jana Magnusa Tęczyńskiego, aby za pomocą podwojewodziego Wojciecha Miroszewskiego wykupił na jego nazwisko wieś Siedlec od Tęczyńskich. W 1628 roku Jan Tęczyński przekazał wieś karmelitom, którzy mieli się tam osadzić, jednak z powodu braku bieżącej wody i dużego zagęszczenia domów zrezygnowali z tej lokalizacji[3]. W 1631 roku wieś została przekazana jako uposażenie klasztoru Karmelitów Bosych w Czernej i z tej okazji przeor Karmelitów z Czernej wzniósł nowy dwór oraz stajnie (obecna zabudowa), a poprzedni budynek zamieniono w spichlerz[4][5][6]. Karmelici z Czernej byli właścicielami majątku do 1947 roku kiedy to odsprzedali obiekty zakonowi Sióstr Najświętszej Duszy Chrystusa Pana, natomiast majątek ziemski klasztorny został upaństwowiony[5][7]. W drugiej dekadzie XXI wieku podjęto prace konserwatorskie XVIII-wiecznego budynku dawnego „folwarku” oraz XVII-wiecznego „spichlerza” i zostały one przystosowane na użytek gości domu.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Dwór barokowy, parterowy z poddaszem, nakryty czterospadowym dachem. W elewacji frontowej dwa boczne ryzality. Portal główny z wieńczącym go herbem zakonnym wykonany z czarnego „marmuru” dębnickiego. Po prawej stronie dwudzielnej sieni znajduje się kaplica mszalna oraz zakrystia nakryta sklepieniem krzyżowym, z kominkiem z czarnego „marmuru” dębnickiego. Kominek posiada po obu stronach hermowe lizeny.
Obiekt zewnętrznym kształtem przypomina dwór Jana Pisarzowskiego w Głębowicach[8].
Na terenie dawnego ogrodu znajduje się kolumna wykonana z czarnego „marmuru” dębnickiego z 1669 roku[9]. Na postumencie i ślepej latarni znajdują się ryte sceny z Męki Pańskiej: Modlitwa Pana Jezusa w Ogrojcu, Biczowanie, Cierniem, Koronowanie i Ecce Homo. Autorem był prawdopodobnie kamieniarz z Dębnika, Jacek Zielaski[10]. W centralnej części ogrodu znajduje się murowana kapliczka z XIX wieku z kamiennym posągiem św. Józefa z przełomu XVIII i XIX wieku[11]. W ogrodzenie od południowej strony wkomponowana jest murowana kapliczka z tablicą z 1958 roku, ufundowana przez mieszkańców w podzięce za opiekę w latach okupacji hitlerowskiej. Przy drodze do folwarku w Siedlcu – od strony klasztoru w Czernej – znajduje się Brama Siedlecka[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr ↓, s. 36.
- ↑ Zinkow 1988 ↓, s. 62.
- ↑ Noga 1997 ↓, s. 32.
- ↑ Krasnowolski 2013 ↓, s. 250.
- ↑ a b Dom ↓.
- ↑ Kornecki 1993 ↓, s. 46.
- ↑ Zinkow 2008 ↓, s. 315.
- ↑ Libicki 2012 ↓, s. 408.
- ↑ Kornecki 1993 ↓, s. 88.
- ↑ Zinkow 2008 ↓, s. 316.
- ↑ a b Kornecki 1993 ↓, s. 77.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- domrekolekcyjnysiedlec. domrekolekcyjnysiedlec.pl. [dostęp 2018-09-15]. (pol.).
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. małopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2018-06-19]. (pol.).
- Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS Sp. z o.o., 2012. ISBN 978-837510-597-1.
- Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.
- Julian Zinkow: Wokół Krzeszowic i Alwerni. Kraków: Verso, 2008. ISBN 978-83-919281-7-2.
- Zdzisław Noga: Osadnictwo i krajobraz od schyłku średniowiecza po współczesność. Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, 1997. ISBN 83-901471-7-3.
- Marian Kornecki: Sztuka sakralna. Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, 1993.
- Julian Zinkow: Krzeszowice i okolice. 1988.