Zimorodek modropierśny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zimorodek modropierśny
Alcedo euryzona[1]
Temminck, 1830
Ilustracja
Rycina autorstwa J.G. Keulemansa z książki Richarda Bowdlera Sharpe′a A monograph of the Alcedinidae, or family of kingfishers
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kraskowe

Rodzina

zimorodkowate

Podrodzina

zimorodki

Rodzaj

Alcedo

Gatunek

zimorodek modropierśny

Synonimy
  • Alcedo cryzona Temminck, 1830[2]
Podgatunki
  • A. e. euryzona Temminck, 1830
  • A. e. peninsulae Laubmann, 1941
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zimorodek modropierśny[4][5] (Alcedo euryzona) – gatunek niewielkiego ptaka rybożernego z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Występuje w Azji Południowo-Wschodniej. Tradycyjnie wyróżnia się dwa podgatunki – nominatywny, będący endemitem wyspy Jawa, i A. e. peninsulae, ale obecnie wielu autorów traktuje je jako osobne gatunki. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN podgatunek A. e. euryzona klasyfikowany jest jako krytycznie zagrożony, a A. e. peninsulae jako bliski zagrożenia[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał holenderski przyrodnik Coenraad Jacob Temminck w 1830 roku w 4. tomie publikacji Nouveau recueil de planches coloriées d'oiseaux, pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon. Autor nadał gatunkowi nazwę Alcedo cryzona, a jako miejsce typowe podał Jawę[2][7]. Oryginalny epitet gatunkowy zawierał jednak literówkę i został kilka lat później poprawiony przez Temmincka na euryzona[8]. Badania molekularne wykazały, że wszystkie obecnie rozpoznawalne gatunki Alcedo należą do jednego kladu[9][10].

Część opracowań przyjmuje istnienie dwóch podgatunków Alcedo euryzona[4][11]:

  • A. e. euryzona Temminck, 1830 – zimorodek modropierśny
  • A. e. peninsulae Laubmann, 1941 – zimorodek malajski

Przez część autorów gatunek ten jest uważany za monotypowy, a zimorodek malajski (A. e. peninsulae) traktowany jest jako odrębny gatunek[12][13][14].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Alcedo: łac. alcedo, alcedinis lub halcedo, halcedinis „zimorodek”. Późniejsza pisownia pochodzi od fałszywej etymologii gr. ἁλς hals „morze”[15].
  • Euryzona: gr.  ευρυς – „eurus” szeroki, gr. ζωνη – „zōnē” pasek, wstęga[16].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały zimorodek o nieproporcjonalnie dużej głowie i dziobie oraz krótkim ogonie. Dziób mocny, długi, prosty, głównie czarniawy, ale u samic dolna żuchwa nieco matowoczerwonawa, natomiast u młodych osobników dziób jest nieco krótszy z białawym końcem. Tęczówki głęboko ciemnobrązowe. Nogi i stopy u dorosłych samców od czerwonych do ciemnokasztanowo-brązowych. Występuje dymorfizm płciowy. Samiec ma czarnoniebieską głowę, jej boki, kark, boki szyi i skrzydła. Górne części ciała jasnosrebrzystoniebieskie. Kantarek czarny, ponad nim niewielka ruda plamka. Na bokach szyi biała podłużna plama z rudawym zabarwieniem. Gardło, podgardle i dół szyi białe z niewielkimi rudymi przebarwieniami. Na piersi jasnoniebieski dosyć szeroki pas, brzuch i boki białawe, pokrywy podogonowe z niewielkim rudawym odcieniem. Ogon bardzo krótki, jasnoniebieski z czarnymi brzegami sterówek. Samica różni się od samca bardziej rudą plamką na szyi i rudopomarańczowym brzuchem, bokami i pokrywami podogonowymi. Długość ciała: A. e. euryzona 20 cm[9], A. e. peninsulae 17–20,5 cm[17].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Według szacunków organizacji BirdLife International zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) podgatunku A. e. euryzona obejmuje około 173 tys. km²[18], a A. e. peninsulae – 4,04 mln km²[6].

Poszczególne podgatunki zamieszkują:

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Zimorodek modropierśny występuje na różnych stanowiskach w okolicach wód: głównie skaliste płynące strumienie i rzeki w wiecznie zielonych lasach, średniej wielkości strumienie w lasach pierwotnych i wysokich lasach wtórnych. Górna granica występowania podgatunku nominatywnego to 1500 m n.p.m., ale spotykany jest głównie na wysokości około 100 m n.p.m.[9] Natomiast dla podgatunku A. e. peninsulae górna granica występowania określona jest na 850 m n.p.m.[6]

Dieta tego gatunku składa się głównie z niewielkich ryb, także z owadów wodnych, małych gadów i skorupiaków, zwłaszcza krewetek. Na ofiarę wyczekuje na gałązkach nad powierzchnią wody, ofiary łapie nurkując pionowo w dół, potem wraca na gałązkę. Ofiarę zabija uderzając nią w gałąź lub w kamienie. Długość pokolenia jest określana na 4,5 roku[18], a u A. e. peninsulae na 3,1 roku[6].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Nie ma wielu szczegółowych informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Okres lęgowy obejmuje dość długi czas od stycznia do połowy sierpnia, związane to jest z dużym obszarem występowania tego gatunku. Gniazda buduje w nadbrzeżnych skarpach w sąsiedztwie strumieni w gęstym lesie. Jaja białe. W lęgu od 3 do 5 jaj[9].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zimorodek modropierśny (podgatunek A. e. euryzona) jest klasyfikowany jako gatunek krytycznie zagrożony (CR, ang. Critically Endangered). Liczebność populacji jest szacowana na więcej niż 50, a mniej niż 240 dorosłych osobników, gatunek ten opisywany jest jako bardzo rzadki. Obecnie jedynym miejscem lęgowym, w którym obserwuje się ten gatunek, jest Park Narodowy Gunung Halimun Salak. Ze względu na ciągłe zmniejszanie się naturalnego habitatu tego gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako spadkowy[3][18]. Natomiast zimorodek malajski (podgatunek A. e. peninsulae) jest klasyfikowany jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened). Jego liczebność nie została oszacowana, ale opisywany jest jako pospolity lub niepospolity, a z powodu wylesiania i zmniejszania się jego naturalnego habitatu trend populacji uznawany jest za spadkowy[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Alcedo euryzona, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Denis Lepage: Javan Blue-banded Kingfisher Alcedo euryzona Temminck, CJ 1830. Avibase. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  3. ↑ a b Alcedo euryzona, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 - ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-27].
  5. ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 161, 1999. 
  6. ↑ a b c d e Alcedo peninsulae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2024-01-05] (ang.).
  7. ↑ Coenraad Jacob Temminck, „Nouveau recueil de planches coloriées d'oiseaux, pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon”, IV, Paryż 1830, s. 508 (fr.).
  8. ↑ J.L. Peters, Check-list of birds of the world, t. 5, 1945, s. 175 (ang.).
  9. ↑ a b c d e f Limparungpatthanakij , W. L.: Javan Blue-banded Kingfisher Alcedo euryzona, version 1.0. [w:] Birds of the World (N. D. Sly, Editor) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. [dostęp 2023-12-27]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  10. ↑ G. Moyle i inni, Feeding behavior, toe count, and the phylogenetic relationships among alcedinine kingfishers (Alcedininae), „Journal of Avian Biology”, 38, 2007, s. 317–326, DOI: 10.1111/J.2007.0908-8857.03921.x.
  11. ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 235. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
  12. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2) Rollers, ground rollers, kingfishers. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  13. ↑ Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  14. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-27].
  15. ↑ Alcedo, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  16. ↑ Euryzonas, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-27] (ang.).
  17. ↑ Limparungpatthanakij , W. L.: Malaysian Blue-banded Kingfisher Alcedo peninsulae, version 1.0. [w:] Birds of the World (N. D. Sly, Editor) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022. [dostęp 2024-01-05]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  18. ↑ a b c Javan Blue-banded Kingfisher Alcedo euryzona. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zimorodek_modropierśny&oldid=72744672”