Zofia Jerzmanowska

Zofia Jerzmanowska
Data i miejsce urodzenia	3 października 1906 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	8 listopada 1999 ; Łódź
	profesor nauk chemicznych
	Specjalność: chemia organiczna, farmacja
Alma Mater	Politechnika Warszawska; Uniwersytet Warszawski
Habilitacja	22 lipca 1938
Profesura	1 grudnia 1945
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Politechnika Warszawska; Uniwersytet Lwowski; Uniwersytet Łódzki; Akademia Medyczna w Łodzi
	Odznaczenia

Zofia Jerzmanowska (ur. 3 października 1906 w Warszawie, zm. 8 listopada 1999 w Łodzi) – polska chemiczka i farmaceutka, profesor zwyczajny Akademii Medycznej w Łodzi. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego (1947–1950) i Akademii Medycznej w Łodzi (1950–1977)^[1].

Życiorys

Urodzona w Warszawie jako córka Kazimierza. Tam też zdała maturę (1924) i rozpoczęła studia na wydziale chemicznym Politechniki Warszawskiej^[1]. Pracę dyplomową obroniła w 1929 otrzymując tytuł inżyniera chemika^[2]. Naukę kontynuowała na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie pracowała jako asystentka w Katedrze Chemii Organicznej Politechniki Warszawskiej. Po ukończeniu drugiego kierunku studiów i uzyskaniu tytułu magistra farmacji (1931)^[3], rozpoczęła pracę we Lwowie, na wydziale matematyczno-przyrodniczym tamtejszego uniwersytetu. Tam też napisała i obroniła doktorat w zakresie chemii (praca: O pewnych przemianach kwasu etylenoczterokarboksylowego). Od 1935 zajęła się fitochemią (badaniem związków występujących w świecie roślinnym), była to wówczas zupełnie nowa dziedzina chemii^[2]. W 1938 odbyła 8-miesięczny staż w tej dziedzinie na Uniwersytecie Wiedeńskim^[1]. Habilitowała się 22 lipca 1938 (praca: O hyperynie glikozydzie dziurawca) zostając docentem chemii organicznej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach^[4]. Później kontynuowała pracę w Politechnice Warszawskiej. Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu ucząc chemii organicznej. W trakcie powstania warszawskiego trafiła do obozu Dulag 121 Pruszków, a stamtąd do obozu pracy w Neckartenzlingen. Od 1945 zamieszkała w Łodzi, gdzie 1 grudnia 1945 została najpierw profesorem kontraktowym, a wkrótce potem profesorem nadzwyczajnym chemii organicznej w Katedrze Chemii Organicznej Wydziału Farmacji Uniwersytetu Łódzkiego^[2]^[3]. W Akademii Medycznej w Łodzi pełniła funkcje prodziekana i prorektora (1962–1969)^[2].

Praca naukowa

Głównymi polami badawczymi Zofii Jerzmanowskiej była chemia organiczna i fitochemia. Prowadziła badania fitochemiczne poświęcone m.in. strukturze flawonów (żółtych barwników) wyodrębnionych z roślin krajowych oraz nowym przemianom chemicznym w układzie chromonu (barwnika czerwonego lub pomarańczowego). Twórczyni leku miejscowo znieczulającego, chlorowodorku estru dietyloaminoetylowego kwasu acetylosalicylowego (nazwa handlowa Edan, znaczenie wyłącznie historyczne)^[1].

Niektóre publikacje^[5]

Analiza jakościowa związków organicznych (1951),
Preparatyka organicznych związków chemicznych (1953),
Substancje roślinne – metody wyodrębniania (t. 1–2, 1967–1970).

Odznaczenie

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)^[6]
odznaka „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1955)^[7]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[8]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Iwona Arabas: Jerzmanowska Zofia. W: Bolesław Orłowski red.: Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki. T. II: H-Ł. Warszawa: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenamajerów Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 130-131. ISBN 978-83-86062-28-7.
↑ ^a ^b ^c ^d Zofia Jerzmanowska: Autobiografia Zofii Jerzmanowskiej. [dostęp 2017-03-19].
↑ ^a ^b Zofia Jerzmanowska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2022-08-27] .
↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 361, 10 września 1938.
↑ Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr hab. Zofia Jerzmanowska (1906–1999). [dostęp 2017-03-19].
↑ M.P. z 1954 r. nr 99, poz. 1213.
↑ M.P. z 1955 r. nr 80, poz. 959
↑ M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624

Bibliografia

Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962–1969)

[Orlo-1] Iwona Arabas: Jerzmanowska Zofia. W: Bolesław Orłowski red.: Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki. T. II: H-Ł. Warszawa: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenamajerów Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 130-131. ISBN 978-83-86062-28-7.

[autob-2] Zofia Jerzmanowska: Autobiografia Zofii Jerzmanowskiej. [dostęp 2017-03-19].

[np-3] Zofia Jerzmanowska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2022-08-27] .

[4] Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 361, 10 września 1938.

[5] Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr hab. Zofia Jerzmanowska (1906–1999). [dostęp 2017-03-19].

[6] M.P. z 1954 r. nr 99, poz. 1213.

[7] M.P. z 1955 r. nr 80, poz. 959

[8] M.P. z 1955 r. nr 125, poz. 1624

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]