Żelazny Szlak Rowerowy
 Żelazny Szlak Rowerowy w Godowie | |
| Dane szlaku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Długość |
43,1[1] km |
| Typ |
szlak rowerowy |
Żelazny Szlak Rowerowy – okrężny szlak rowerowy na polsko-czeskim pograniczu o długości 43,1 km. Szlak przebiega przez Jastrzębie-Zdrój, gminę Zebrzydowice, Karwinę, gminę Piotrowice koło Karwiny i gminę Godów. Trasa częściowo przebiega starotorzem linii kolejowych nr 159 i 170.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Po 1989 doszło w Polsce do masowego zawieszania i likwidowania nierentownych linii kolejowych. Powodem był nieefektywny, drogi w eksploatacji tabor, niszczejące tory i nadmierna infrastruktura, jak też odpływ pasażerów spowodowany wzrostem liczby samochodów prywatnych[2]. Jednymi ze zlikwidowanych linii były linie łączące Jastrzębie-Zdrój z Wodzisławiem Śląskim i z Zebrzydowicami, na których ruch pasażerski zawieszono 1 czerwca 1997, a na początku XXI wieku również ruch towarowy[3].
Na początku 2016 roku ówczesny wójt gminy Godów zaproponował utworzenie trasy rowerowej na bazie dawnych linii kolejowych w regionie[4]. W 2016 roku na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego został przeprowadzony audyt nieczynnych tras kolejowych pod kątem ich adaptacji na szlaki rowerowe[5], jedną z audytowanych tras była trasa Wodzisław Śląski – Jastrzębie-Zdrój – Zebrzydowice[6].
Pierwszy etap[edytuj | edytuj kod]
Na początku 2017 roku rozpoczęła się wycinka samosiejek rosnących w torowiskach i rowach, a kolidujących z trasą rowerową[7].
25 maja 2017 podpisana została umowa na dofinansowanie budowy pierwszego etapu ŻSR w ramach inicjatywy Interreg w ramach Europejskiego Fundusz Rozwoju Regionalnego[8]. Łączne przyznane dofinansowanie wyniosło 1,12 mln euro[9].
Pod koniec czerwca 2018 gotowy był odcinek trasy biegnący śladem dawnej linii kolejowej nr 159 na terenie Godowa o długości 2,8 km[10], a na początku sierpnia 2 odcinki w Jastrzębiu-Zdroju: 0,37 km po dawnej linii kolejowej nr 159 i 0,625 km po dawnej linii kolejowej nr 170[11]. W ramach tego etapu oddany został do użytku również odcinek po torowisku linii nr 170 w Zebrzydowicach[1].
21 września 2018 odbyło się oficjalne otwarcie szlaku[12].
Drugi etap[edytuj | edytuj kod]
W kwietniu 2018 Komitet Monitorujący Program Interreg V-A Republika Czeska-Polska wydał pozytywną rekomendację odnośnie do przyznania dotacji w wysokości 8,7 mln zł na realizację drugiego etapu budowy Żelaznego Szlaku Rowerowego[13].
W grudniu 2018 ogłoszono przetarg na budowę odcinka trasy biegnącego śladem dawnej linii kolejowej nr 159 na terenie Łazisk o długości 1,4 km[14] oraz na terenie Zebrzydowic śladem dawnej linii kolejowej nr 170[15], a w styczniu 2019 miasto Jastrzębie-Zdrój ogłosiło 4 przetargi na budowę odcinka trasy o łącznej długości 8,5 km[16]. 13 marca 2019 podpisano umowę na realizację odcinka na terenie Łazisk[17]. Z dwumiesięcznym opóźnieniem, 10 września 2020 oficjalnie otwarto drugi etap szlaku, po tym jak zbudowano ścieżkę rowerową na terenie Jastrzębia-Zdroju, łącząc ją ze zbudowanymi wcześniej odcinkami w Zebrzydowicach i Godowie. Koszty całej trasy rowerowej to 36 mln zł, po stronie jastrzębskiej to 21 mln zł, z czego prawie 50 proc. to dofinansowanie z Unii Europejskiej[18].
Na początku 2022 roku przy szlaku uruchomione zostały 2 stacje ładowania rowerów elektrycznych[19].
Plany[edytuj | edytuj kod]
Urząd Gminy Godów czyni starania odnośnie do przejęcia terenu dawnej stacji kolejowej Godów, gdzie miałby powstać kolejny odcinek trasy oraz miejsca odpoczynku[20]. Rozważane jest również przedłużenie trasy do Wodzisławia Śląskiego[21].
Przebieg[edytuj | edytuj kod]
Szlak tworzy pętlę o długości 43,1 km (25,5 km po polskiej stronie i 17,6 km po czeskiej) przebiegającą po stronie polskiej przez Gołkowice, Godów, Jastrzębie-Zdrój (Szotkowice, Moszczenicę i Ruptawę) i Zebrzydowice oraz po stronie czeskiej Karwinę, Piotrowice koło Karwiny i Zawadę[1]. Pomiędzy Godowem a Jastrzębiem-Zdrojem na odcinku 3,3 km trasa biegnie starotorzem linii kolejowej nr 159, a pomiędzy Jastrzębiem-Zdrojem a Zebrzydowicami na odcinku 3 km starotorzem linii kolejowej nr 170[1].
Na części trasy biegnącej po dawnym torowisku znajduje się 5 punktów odpoczynkowych, w tym jeden zadaszony w Jastrzębiu-Zdroju Szotkowicach[1]. Centralnym punktem szlaku jest tzw. Stacja Zielony Most - miejsce do rekreacji położone nieopodal mostu nad ulicą profesora Ranoszka i rzeką Szotkówką[22]. W Gołkowicach szlak przebiega obok zabytkowego, drewnianego kościoła św. Anny, a w Karwinie obok zabytkowego pałacu i kościoła[1].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Ścieżka rowerowa w Godowie -
Kaplica św. Jana Nepomucena w Moszczenicy -
Zabytkowy Dom Zdrojowy w Darkowie -
Zabytkowy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego we Frysztacie -
Rynek z ratuszem i fontanną we Frysztacie -
Zabytkowy pałac we Frysztacie -
Zabytkowy Dwór Olszyny w Starym Mieście -
Zabytkowy kościół św. Anny w Gołkowicach -
Przydrożna kapliczka w Gołkowicach
.jpg)
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- 2021 – tytuł Rowerowa inwestycja roku 2019-2020 przyznany w ramach konkursu RowerPower[23],
- 2021 – wyróżnienie specjalne Marszałka Województwa Śląskiego w konkursie Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego[24],
- 2021 – nagroda publiczności w konkursie Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego[24],
- 2023 – tytuł Cud Polski 2023 przyznany przez National Geographic[25] w kategorii województwa śląskiego,
- 2023 – 3. miejsce dla projektu Transgraniczny Festiwal Rowerowy na Żelaznym Szlaku Rowerowym w Polsce i Czechach w kategorii Exemplary Initiatives podczas gali European Greenways Awards zorganizowanej przez European Greenways Association[26].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Dawid Keller, Pavlina Badurova i Marian Lebiedzik, Przewodnik – Żelazny Szlak Rowerowy [online], 2018 [dostęp 2019-01-13] (pol.).
- ↑ 1.2 Infrastruktura kolejowa. W: Ministerstwo Infrastruktury: DIAGNOZA POLSKIEGO TRANSPORTU. 2011, s. 11–13.
- ↑ Mapy ogólne. W: Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Atlas Linii Kolejowych Polski 2014. Wyd. pierwsze. Rybnik: Eurosprinter, 2014, s. G6. ISBN 978-83-63652-12-8. (pol.).
- ↑ Rowerem po dawnym szlaku kolejowym – żelaznym szlaku rowerowym [online], Radio 90.pl, 3 kwietnia 2016 [dostęp 2019-01-20] (pol.).
- ↑ Stare linie wąskotorówek dla rowerów - Województwo Śląskie [online], slaskie.pl [dostęp 2019-01-31].
- ↑ Agnieszka Baron, Velo Silesia. Ścieżki rowerowe śladem torów kolejowych w woj. śląskim [online], Silesion.pl [dostęp 2019-01-31] (pol.).
- ↑ Rozpoczęła się wycinka drzew pod budowę „Żelaznego szlaku rowerowego” [online], tujastrzebie.pl, 27 lutego 2017 [dostęp 2019-01-20] (pol.).
- ↑ Godow.pl – Żelazny szlak rowerowy/ Železná cyklotrasa [online], godow.pl [dostęp 2019-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-29].
- ↑ Żelazny szlak rowerowy [online] [dostęp 2019-01-30].
- ↑ Żelazny Szlak Rowerowy w Godowie już gotowy (zdjęcia, wideo) [online], tuwodzislaw.pl [dostęp 2019-01-16] (pol.).
- ↑ I etap Żelaznego Szlaku Rowerowego gotowy [online], JastrzebieOnline.pl, 3 sierpnia 2018 [dostęp 2019-01-20] (pol.).
- ↑ Żelazny Szlak Rowerowy [online], 80dni.pl, 25 września 2018 [dostęp 2019-01-20] (pol.).
- ↑ Barbara Krawczyk, Są pieniądze na rozbudowę Żelaznego Szlaku Rowerowego [online], PortalKomunalny.pl, 10 kwietnia 2018 [dostęp 2019-01-27] (pol.).
- ↑ W Łaziskach powstanie kolejny odcinek trasy rowerowej • Godów, Łaziska [online], nowiny.pl [dostęp 2019-01-16] (pol.).
- ↑ IR.271.20.2018 [online], 18 grudnia 2018.
- ↑ Żelazny Szlak Rowerowy: Miasto ogłasza kolejne przetargi [online], tujastrzebie.pl [dostęp 2019-01-16] (pol.).
- ↑ Godow.pl - Podpisanie umowy na budowę drugiego etapu szlaku rowerowego [online], godow.pl [dostęp 2019-03-13].
- ↑ Żelazny Szlak Rowerowy otwarty. JastrzebieOnline.pl, 2020-09-10. [dostęp 2020-09-11].
- ↑ Naładujesz rower na Żelaznym! [online], jastrzebie.pl [dostęp 2022-02-02] (pol.).
- ↑ Z Wodzisławia do Jastrzębia pociągiem. A tory ułożą na nowej ścieżce rowerowej... [online], 15 lutego 2019.
- ↑ Z Jastrzębia do Katowic tak, ale nie przez Wodzisław • Wodzisław Śląski [online], nowiny.pl [dostęp 2019-03-29] (pol.).
- ↑ Żelazny Szlak Rowerowy i czeska "dziesiątka" - Śląsk Cieszyński na weekend
- ↑ Kacper Jurkiewicz, Nagrody RowerPower wręczone. Żelazny Szlak Rowerowy, miasto Sosnowiec i Rafał Siciński wśród laureatów [online], Dziennik Zachodni, 22 września 2021 [dostęp 2021-09-23] (pol.).
- ↑ a b Znamy najlepsze przestrzenie 2021 - Serwis Województwa Śląskiego [online], slaskie.pl [dostęp 2021-11-02].
- ↑ Czytelnicy National Geographic wybrali "Cuda Polski". Został nim obiekt z woj. śląskiego [online], Ślązag.pl [dostęp 2023-07-18] (pol.).
- ↑ Press release: The 11th European Greenways Awards have been given on November 20 2023 during the official ceremony in Rome (Italy) [online], European Greenways Association, 23 listopada 2023 [dostęp 2024-03-01] (ang.).