Żylica olbrzymia
.JPG) Żylica olbrzymia na pniaku świerka | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żylica olbrzymia |
| Nazwa systematyczna | |
| Phlebiopsis gigantea (Fr.) Jülich Persoonia 10(1): 137 (1978) | |
.JPG)
Żylica olbrzymia (Phlebiopsis gigantea (Fr.) Jülich) – gatunek grzybów należący do rodziny korownicowatych (Phanerochaetaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phanerochaetaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Christian Hendrik Persoon, nadając mu nazwę Thelephora gigantea. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1978 r. Walter Jülich, przenosząc go do rodzaju Phlebiopsis[1].
Niektóre synonimy naukowe:
- Corticium giganteum (Fr.) Fr. 1838
- Kneiffia gigantea (Fr.) Bres. 1903
- Kneiffia globifera (Ellis & Everh.) Rick 1934
- Kneiffia lurideolivacea Rick 1934
- Peniophora crosslandii Massee 1892
- Peniophora gigantea (Fr.) Massee 1892
- Peniophora globifera Ellis & Everh. 1897
- Peniophora lurideolivacea (Rick) Rick 1959
- Phanerochaete gigantea (Fr.) S.S. Rattan 1977
- Phlebia gigantea (Fr.) Donk 1957
- Scopuloides gigantea (Fr.) Spirin & Zmitr. 2004
- Terana gigantea (Fr.) Kuntze 1891
- Thelephora fimbriata Sommerf. 1826
- Thelephora gigantea Fr. 1815
- Thelephora lactea Schrad. 1794
- Thelephora pergamenea Pers. 1822[2].
Polską nazwę nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r.[3] W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako korownica okazała, korownica olbrzymia, powłocznik olbrzymi, osnówka olbrzymia, grzyb składowy, żylak olbrzymi[4].
Morfologia i rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Tworzy na powierzchni drewna płasko rozpostarte owocniki o średnicy dochodzącej do 1 m i grubości do 1 mm. Powierzchnia owocnika jest woskowata, gładka lub nieco brodawkowana i ma barwę białoszarą lub różowoszarą, podczas wysychania żółknie. Brzeg owocnika jest postrzępiony, puszysty, czasami występują sznury grzybniowe[3][5]. Rozmnaża się płciowo przez bazydiospory, które roznoszone są przez wiatr i wodę, a także bezpłciowo przez oidia powstające poprzez fragmentację grzybni[5].
Wysyp zarodników biały. Zarodniki (bazydiospory) są eliptyczne, gładkie, bezbarwne i mają rozmiar 5–7 × 2,5–3,5 μm[3].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w całej Ameryce Północnej, Ameryce Środkowej, Europie, Afryce Wschodniej i południowej Azji[5].
Nadrzewny grzyb kortycjoidalny, saprotrof. Można go spotkać w lasach iglastych i mieszanych, czasami także w parkach i miejskich lasach. Rozwija się na pniach, pniakach i gałęziach martwych drzew iglastych: świerka, jodły, sosny, obserwowana była także na uprawianych drzewach iglastych – na różnych gatunkach sosny, na daglezji i żywotniku. Owocniki wytwarza przez cały rok (przy sprzyjających warunkach również w zimie)[4]. W Polsce gatunek bardzo pospolity[3].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Powoduje białą zgniliznę drewna i odgrywa ważną rolę w rozkładzie szczątków drzew iglastych[5]. W gospodarce leśnej preparaty zawierające grzybnię żylicy olbrzymiej wykorzystywane są do biologicznego zwalczania groźnego pasożyta drzew – korzeniowca wieloletniego (Heterobasidion annosum). Grzybnią żylicy olbrzymiej szczepi się pniaki ściętych drzew, co uniemożliwia na nich rozwój tego groźnego pasożyta drzew. Jest to tzw. inokulacja[6]. Grzybnia żylicy olbrzymiej działa silnie hamująco na rozwój strzępek korzeniowca wieloletniego, powodując zaburzenia w rozwoju ich błony komórkowej i deformację. Preparaty żylicy olbrzymiej wykorzystywane są głównie do ochrony upraw sosny i świerka[5].
Jest jednym z grzybów domowych powodujących butwienie drewna konstrukcyjnego w domach, ale dużo mniej szkodliwym niż stroczek domowy (Serpula lacrymans). Do rozwoju wymaga dużej wilgotności i w miarę wysychania drewna zamiera.Początkowo powoduje powstawanie białych, puszystych płatów o grubości około 4 mm, w późniejszych stadiach rozwoju tworzą się powoli rozwijające się, jasnobrunatne zgnilizny zewnętrzne. Zniszczeniu ulega tylko zewnętrzna warstwa drewna[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2014-04-25] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-03-25] (ang.).
- ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 184, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 503, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e ''Phlebiopsis''. (= ''Phanerochaete'', = ''Peniophora'', = ''Phlebia'', = ''Peniophora'') ''gigantea'' (''Basidiomycetes'': ''Corticiaceae'') [online] [dostęp 2014-04-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-02].
- ↑ Anna Żółciak, Inokulacja pniaków sosnowych preparatami biologicznymi z Phlebiopsis Gigantea, Leśne prace badawcze 2007, 2, s. 77–94 [online] [dostęp 2008-10-18] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-06] (pol.).
- ↑ Franciszek Krzysik, Maria Waltherowa, Grzyby atakujące drewno budowli zabytkowych oraz środki zaradcze na przykładzie kościoła w Dębnie, „Ochrona Zabytków”, 14 (3–4), s. 5–31.