Żywotnik
| ||
 Thuja plicata | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klad | nagonasienne | |
| Rząd | cyprysowce | |
| Rodzina | cyprysowate | |
| Rodzaj | żywotnik | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Thuja L. Sp. Pl. 1002. 1753 | ||
Żywotnik, tuja (Thuja L.) – rodzaj roślin iglastych z rodziny cyprysowatych. Rodzaj obejmuje pięć gatunków drzew i krzewów[3], z których trzy występują na terenie Azji (Korea, Chiny, Japonia), a dwa w Ameryce Północnej. Gatunkiem typowym jest Thuja occidentalis L.[4] Żywotnik zachodni i olbrzymi, a także inne gatunki, są popularne w uprawie jako rośliny ozdobne. Wykorzystywane są też jako lecznicze, przy czym żywotnik zachodni jest gatunkiem także trującym dla człowieka i koni[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzewy lub drzewa z gałęziami ułożonymi w jednej płaszczyźnie.
- Drewno
- Jasne, miękkie o ładnym zapachu. Stosunkowo odporne na próchnicę.
- Liście
- Młode szpilkowate, potem łuskowate. Zimozielone, ułożone na łodydze nakrzyżlegle, okrywające gałązki.
- Kwiaty
- Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, drobne.
- Szyszki
- Jajowate, złożone z kilku skórzastych łusek. Dojrzewają w ciągu jednego roku, osiągają długość 1–2 cm. Nasiona eliptyczne, mogą być płaskie i oskrzydlone lub grube, ziarnkowate i bez skrzydełek.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Według The Plant List do rodzaju Thuja należy 5 gatunków, 51 innych nazw w randze gatunku to synonimy, status 4 nazw gatunkowych jest nieustalony[3]. Do tego rodzaju zaliczany był także gatunek Thuja orientalis (żywotnik wschodni), który został wyodrębniony we własnym jednogatunkowym rodzaju Platycladus jako Platycladus orientalis (biota wschodnia). Status żywotnika pośredniego (żywotnika nibyolbrzymiego[6]) (Thuja ×plicatoides Seneta), uprawianego w Polsce[7], jest nierozstrzygnięty[3].
Thya Adanson
- Gatunki[3]
- Thuja koraiensis Nakai – żywotnik koreański
- Thuja occidentalis L. – żywotnik zachodni, antropofit zadomowiony we florze Polski[8]
- Thuja plicata Donn ex D. Don – żywotnik olbrzymi, antropofit zadomowiony we florze Polski[8]
- Thuja standishii (Gordon) Carrière – żywotnik japoński
- Thuja sutchuenensis Franch.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Żywotniki znajdują zastosowanie jako rośliny ozdobne. W Polsce spotykane są w uprawie gatunki: żywotnik zachodni i olbrzymi[8] oraz żywotnik pośredni[7]. Cenione między innymi za miły żywiczny zapach.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website - Seed Plant Evolution. 2001–.
- ↑ Christenhusz, M.J.M., J.L. Reveal, A. Farjon, M.F. Gardner, R.R. Mill, and M.W. Chase (2011). A new classification and linear sequence of extant gymnosperms. Phytotaxa 19: 55-70.
- ↑ a b c d Thuja. W: The Plant List (2013). Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-09-24].
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
- ↑ Maria Henneberg, Elżbieta Skrzydlewska (red.): Zatrucia roślinami wyższymi i grzybami. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1984, s. 159-161. ISBN 83-200-0419-5.
- ↑ Ewa Chojnowska: Iglaki. Katalog roślin, porady zestawienia. Warszawa: Multico, 2008, s. 128. ISBN 978-83-7073-577-7.
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.