Mechowce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| Linia 19: | Linia 19: | ||
}} |
}} |
||
'''Mechowce''' (Oribatida) – grupa [[stawonogi|stawonogów]] z podgromady [[Roztocze (pajęczaki)|roztoczy]]. |
'''Mechowce''' (Oribatida) – grupa [[stawonogi|stawonogów]] z podgromady [[Roztocze (pajęczaki)|roztoczy]]. |
||
Nazwa pochodzi stąd, iż pierwszych obserwacji tych zwierząt dokonywano na mchach. Obecnie wiadomo, że występują głównie w glebie, lecz powszechne są również w innych miejscach np. butwiejących drewnie, porostach, gniazdach ssaków, ptaków, owadów, na skałach, rośliności zielnej oraz pniach, liściach i gałęziach drzew itp. Mechowce to saprofagi, więc biorą znaczny udział w rozkładzie martwej materii organicznej, lecz mogą żywić się także grzybnią, glonami, porostami, bakteriami, [[Nicienie|nicieniami]].<ref>{{Cytuj |autor = Czesław Błaszak |tytuł = Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. |data = 2011}}</ref> |
Nazwa pochodzi stąd, iż pierwszych obserwacji tych zwierząt dokonywano na mchach. Obecnie wiadomo, że występują głównie w glebie, lecz powszechne są również w innych miejscach np. butwiejących drewnie, porostach, gniazdach ssaków, ptaków, owadów, na skałach, rośliności zielnej oraz pniach, liściach i gałęziach drzew itp. Mechowce to saprofagi, więc biorą znaczny udział w rozkładzie martwej materii organicznej, lecz mogą żywić się także grzybnią, glonami, porostami, bakteriami, [[Nicienie|nicieniami]].<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Czesław Błaszak |tytuł = Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. |data = 2011}}</ref> |
||
W organicznych poziomach gleb leśnych strefy umiarkowanej na powierzchni 1 m² można znaleźć kilkaset tysięcy mechowców (nierzadko ponad milion), wśród których wyróżnić można co najmniej 100 gatunków<ref>Niedbała, W. 1980. ''Mechowce – roztocze ekosystemów lądowych''. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.</ref>. |
W organicznych poziomach gleb leśnych strefy umiarkowanej na powierzchni 1 m² można znaleźć kilkaset tysięcy mechowców (nierzadko ponad milion), wśród których wyróżnić można co najmniej 100 gatunków<ref>Niedbała, W. 1980. ''Mechowce – roztocze ekosystemów lądowych''. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.</ref>. |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
W Polsce występuje ponad 500 gatunków mechowców, a na świecie ponad 11000. |
W Polsce występuje ponad 500 gatunków mechowców, a na świecie ponad 11000. |
||
Wszystkie mechowce są rozdzielnopłciowe, lecz rzadko występuje dymorfizm płciowy. Samce zwykle pozostawiają spermatofory na hailinowym styliku, na który samica nasuwa ciało i odcina główkę za pomocą tarczek genitalnych.<ref name=":0" /> |
|||
| ⚫ | W obrębie |
||
| ⚫ | W obrębie tej grupy roztoczy występuję, aż 10% gatunków rozmnażających się [[partenogeneza|partenogenetycznie]], na drodze [[telitokia|telitokii]]. U niektórych taksonów samce pojawiają się sporadycznie, lecz są nieaktywne płciowo, ponieważ produkowane przez nie spermatofory, są ignorowane przez samice. Do partenogenetycznych gatunków zalicza się [[Oppia nova|''Oppia nova'']], która jest uważana za jeden z najliczniejszych oraz najszerzej rozpowszechniony stawonogów na ziemi<ref>{{Cytuj |autor = Aleksandra Jagiełło, Ziemowit Olszanowski |tytuł = RÓŻNORODNOŚĆ PARTENOGENETYCZNYCH MECHOWCÓW (ACARI: ORIBATIDA) ? ODWRÓCONA MEJOZA SPOSOBEM NA EWOLUCYJNY SUKCES? |czasopismo = Kosmos |data = 2019-10-30 |data dostępu = 2020-06-11 |issn = 2658-1132 |wolumin = 68 |numer = 3 |s = 465–474 |doi = 10.36921/kos.2019_2610 |url = https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/2610 |język = pl}}</ref>. |
||
Mechowce są źródłem alkaloidów potrzebnych [[Drzewołaz karłowaty|drzewołazowi karłowatemu]], południowoamerykańskiemu gatunkowi żaby, do wytworzenia trucizny. Gdy żaby te karmi się dietą pozbawioną mechowców, ich trucizna traci swe właściwości<ref>[http://www.pnas.org/cgi/content/short/104/21/8885 Saporito R. A. et al., 2007. ''Oribatid mites as a major dietary source for alkaloids in poison frogs''. PNAS 104, 8885-8890.]</ref>. |
|||
Mechowce wyposażone są w liczne przystosowania obronne. U większości gatunków dorosłe osobniki pokryte są grubym chitynowym pancerzem, który chroni przed wysychaniem oraz drapieżnikami <ref name=":0" />. Jednakże niektóre gatunki z grupy [[Scydmaenidae]] przystosowała się do polowania na nie<ref>{{Cytuj |autor = Paweł Jałoszyński |redaktor = Oliver Betz, Ulrich Irmler, Jan Klimaszewski |tytuł = Biology of Acarophagous Scydmaeninae |data = 2018 |data dostępu = 2020-06-11 |isbn = 978-3-319-70257-5 |miejsce = Cham |wydawca = Springer International Publishing |s = 285–298 |doi = 10.1007/978-3-319-70257-5_12 |url = https://doi.org/10.1007/978-3-319-70257-5_12 |język = en}}</ref>. |
|||
Większość mechowców posiada również tzw. [[gruczoły opistonotalne]], zawierające odstraszające substancje np. [[izomery]] [[Cytral|cytralu]].<ref>{{Cytuj |autor = Günther Raspotnig |redaktor = Maurice W. Sabelis, Jan Bruin |tytuł = Oil gland secretions in Oribatida (Acari) |data = 2010 |data dostępu = 2020-06-11 |isbn = 978-90-481-9837-5 |miejsce = Dordrecht |wydawca = Springer Netherlands |s = 235–239 |opublikowany = Trends in Acarology |doi = 10.1007/978-90-481-9837-5_38 |url = https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-481-9837-5_38 |język = en}}</ref> Niektóre gatunki produkują również [[alkaloidy]] o nieznanej funkcji, które są wykorzystywane do wytworzenia trucizny przez [[Drzewołaz karłowaty|drzewołaza karłowatego]], południowoamerykański gatunek płaza. Gdy żaby te karmi się dietą pozbawioną mechowców, ich trucizna traci swe właściwości<ref>[http://www.pnas.org/cgi/content/short/104/21/8885 Saporito R. A. et al., 2007. ''Oribatid mites as a major dietary source for alkaloids in poison frogs''. PNAS 104, 8885-8890.]</ref>. |
|||
Mechowce są również [[Żywiciel pośredni|żywicielami pośrednimi]] dla wielu tasiemców, głównie z rodziny ''[[Anoplocephalidae]]'' np. ''[[Anoplocephala perfoliata]]'', [[Moniezia expansa|''Moniezia expansa'']], [[Moniezia benedeni|''Moniezia benedeni'']]. Zaliczają się tutaj pasożyty koni, owiec, bydła oraz innych ssaków. Roztocze zarażają się larwami tasiemców, zjadając ich jaj. Pierwsze stadium rozwojowe, czyli [[Onkosfera|onkosfery]] wylęgają się z jaj, po czym przekształcają się wewnątrz [[Żywiciel pośredni|żywiciela pośredniego]] w [[Cystercerkoid|cysticerkoid]]. Infekcja ''[[Moniezia expansa|M. expansa]]'' oraz ''[[Moniezia benedeni|M. benedeni]]'' może powodować [[Sterylizacja (medycyna)|sterylizacje]] samic roztoczy. Konie i inni [[Żywiciel ostateczny|żywiciele ostateczni]] zarażają się pasożytem najprawdopobniej poprzez przypadkowe zjedzenie mechowców podczas [[Wypas|wypasu]]<ref>{{Cytuj |autor = M. Roczen-Karczmarz, K. Tomczuk |tytuł = Oribatid mites as vectors of invasive diseases |czasopismo = Acarologia |data = 2016-10-21 |data dostępu = 2020-06-11 |issn = 0044-586X |wolumin = 56 |numer = 4 |s = 613–623 |doi = 10.1051/acarologia/20164143 |url = http://www1.montpellier.inra.fr/CBGP/acarologia/article.php?id=4143 |język = en}}</ref>. |
Mechowce są również [[Żywiciel pośredni|żywicielami pośrednimi]] dla wielu tasiemców, głównie z rodziny ''[[Anoplocephalidae]]'' np. ''[[Anoplocephala perfoliata]]'', [[Moniezia expansa|''Moniezia expansa'']], [[Moniezia benedeni|''Moniezia benedeni'']]. Zaliczają się tutaj pasożyty koni, owiec, bydła oraz innych ssaków. Roztocze zarażają się larwami tasiemców, zjadając ich jaj. Pierwsze stadium rozwojowe, czyli [[Onkosfera|onkosfery]] wylęgają się z jaj, po czym przekształcają się wewnątrz [[Żywiciel pośredni|żywiciela pośredniego]] w [[Cystercerkoid|cysticerkoid]]. Infekcja ''[[Moniezia expansa|M. expansa]]'' oraz ''[[Moniezia benedeni|M. benedeni]]'' może powodować [[Sterylizacja (medycyna)|sterylizacje]] samic roztoczy. Konie i inni [[Żywiciel ostateczny|żywiciele ostateczni]] zarażają się pasożytem najprawdopobniej poprzez przypadkowe zjedzenie mechowców podczas [[Wypas|wypasu]]<ref>{{Cytuj |autor = M. Roczen-Karczmarz, K. Tomczuk |tytuł = Oribatid mites as vectors of invasive diseases |czasopismo = Acarologia |data = 2016-10-21 |data dostępu = 2020-06-11 |issn = 0044-586X |wolumin = 56 |numer = 4 |s = 613–623 |doi = 10.1051/acarologia/20164143 |url = http://www1.montpellier.inra.fr/CBGP/acarologia/article.php?id=4143 |język = en}}</ref>. |
||
Wersja z 16:14, 11 cze 2020
| Oribatida[1] | |
| Dugès, 1834 | |
 Camisia nova | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd |
mechowce |
Mechowce (Oribatida) – grupa stawonogów z podgromady roztoczy. Nazwa pochodzi stąd, iż pierwszych obserwacji tych zwierząt dokonywano na mchach. Obecnie wiadomo, że występują głównie w glebie, lecz powszechne są również w innych miejscach np. butwiejących drewnie, porostach, gniazdach ssaków, ptaków, owadów, na skałach, rośliności zielnej oraz pniach, liściach i gałęziach drzew itp. Mechowce to saprofagi, więc biorą znaczny udział w rozkładzie martwej materii organicznej, lecz mogą żywić się także grzybnią, glonami, porostami, bakteriami, nicieniami.[2] W organicznych poziomach gleb leśnych strefy umiarkowanej na powierzchni 1 m² można znaleźć kilkaset tysięcy mechowców (nierzadko ponad milion), wśród których wyróżnić można co najmniej 100 gatunków[3].
W wielu środowiskach lądowych biomasa mechowców przewyższa biomasę ptaków i ssaków, a ich produkcja netto jest dwukrotnie wyższa niż gryzoni i sześciokrotnie wyższa niż ptaków, żyjących na tym samym terenie[4]. Są to bardzo małe zwierzęta (długość ciała: 0,1 do 2,5 mm). W Polsce występuje ponad 500 gatunków mechowców, a na świecie ponad 11000.
Wszystkie mechowce są rozdzielnopłciowe, lecz rzadko występuje dymorfizm płciowy. Samce zwykle pozostawiają spermatofory na hailinowym styliku, na który samica nasuwa ciało i odcina główkę za pomocą tarczek genitalnych.[2]
W obrębie tej grupy roztoczy występuję, aż 10% gatunków rozmnażających się partenogenetycznie, na drodze telitokii. U niektórych taksonów samce pojawiają się sporadycznie, lecz są nieaktywne płciowo, ponieważ produkowane przez nie spermatofory, są ignorowane przez samice. Do partenogenetycznych gatunków zalicza się Oppia nova, która jest uważana za jeden z najliczniejszych oraz najszerzej rozpowszechniony stawonogów na ziemi[5].
Mechowce wyposażone są w liczne przystosowania obronne. U większości gatunków dorosłe osobniki pokryte są grubym chitynowym pancerzem, który chroni przed wysychaniem oraz drapieżnikami [2]. Jednakże niektóre gatunki z grupy Scydmaenidae przystosowała się do polowania na nie[6].
Większość mechowców posiada również tzw. gruczoły opistonotalne, zawierające odstraszające substancje np. izomery cytralu.[7] Niektóre gatunki produkują również alkaloidy o nieznanej funkcji, które są wykorzystywane do wytworzenia trucizny przez drzewołaza karłowatego, południowoamerykański gatunek płaza. Gdy żaby te karmi się dietą pozbawioną mechowców, ich trucizna traci swe właściwości[8].
Mechowce są również żywicielami pośrednimi dla wielu tasiemców, głównie z rodziny Anoplocephalidae np. Anoplocephala perfoliata, Moniezia expansa, Moniezia benedeni. Zaliczają się tutaj pasożyty koni, owiec, bydła oraz innych ssaków. Roztocze zarażają się larwami tasiemców, zjadając ich jaj. Pierwsze stadium rozwojowe, czyli onkosfery wylęgają się z jaj, po czym przekształcają się wewnątrz żywiciela pośredniego w cysticerkoid. Infekcja M. expansa oraz M. benedeni może powodować sterylizacje samic roztoczy. Konie i inni żywiciele ostateczni zarażają się pasożytem najprawdopobniej poprzez przypadkowe zjedzenie mechowców podczas wypasu[9].
Do znanych polskich badaczy, którzy poświęcili swoją działalności naukową mechowcom zalicza się: Piotra Skubałę i Ziemowita Olszanowskiego.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Oribatida, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Czesław Błaszak, Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN., 2011.
- ↑ Niedbała, W. 1980. Mechowce – roztocze ekosystemów lądowych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
- ↑ Krivoluckij D. A., 1976. Rol pancirnych kleszczej w biogeocenozach. Zool. 55, 226–236.
- ↑ Aleksandra Jagiełło, Ziemowit Olszanowski, RÓŻNORODNOŚĆ PARTENOGENETYCZNYCH MECHOWCÓW (ACARI: ORIBATIDA) ? ODWRÓCONA MEJOZA SPOSOBEM NA EWOLUCYJNY SUKCES?, „Kosmos”, 68 (3), 2019, s. 465–474, DOI: 10.36921/kos.2019_2610, ISSN 2658-1132 [dostęp 2020-06-11] (pol.).
- ↑ Paweł Jałoszyński, Biology of Acarophagous Scydmaeninae, Oliver Betz, Ulrich Irmler, Jan Klimaszewski (red.), Cham: Springer International Publishing, 2018, s. 285–298, DOI: 10.1007/978-3-319-70257-5_12, ISBN 978-3-319-70257-5 [dostęp 2020-06-11] (ang.).
- ↑ Günther Raspotnig, Oil gland secretions in Oribatida (Acari), Maurice W. Sabelis, Jan Bruin (red.), Dordrecht: Springer Netherlands, 2010, s. 235–239, DOI: 10.1007/978-90-481-9837-5_38, ISBN 978-90-481-9837-5 [dostęp 2020-06-11] (ang.).
- ↑ Saporito R. A. et al., 2007. Oribatid mites as a major dietary source for alkaloids in poison frogs. PNAS 104, 8885-8890.
- ↑ M. Roczen-Karczmarz, K. Tomczuk, Oribatid mites as vectors of invasive diseases, „Acarologia”, 56 (4), 2016, s. 613–623, DOI: 10.1051/acarologia/20164143, ISSN 0044-586X [dostęp 2020-06-11] (ang.).