Przejdź do zawartości

Metapoznanie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne techniczne
→‎Metapoznanie w różnych dziedzinach nauki: lit., linki zewnętrzne, źródła/przypisy, drobne merytoryczne
Znaczniki: VisualEditor Link do ujednoznacznienia
Linia 13: Linia 13:
== Metapoznanie a inteligencja<ref>{{Cytuj |autor = Ewa Czerniawska |tytuł = Metapoznanie a inteligencja – przegląd poglądów teoretycznych i wyników badań |czasopismo = PRZEGLĄD PSYCHOLOGICZNY, 2006, TOM 49, Nr 2, 119-139 |data = 2006}}</ref> ==
== Metapoznanie a inteligencja<ref>{{Cytuj |autor = Ewa Czerniawska |tytuł = Metapoznanie a inteligencja – przegląd poglądów teoretycznych i wyników badań |czasopismo = PRZEGLĄD PSYCHOLOGICZNY, 2006, TOM 49, Nr 2, 119-139 |data = 2006}}</ref> ==
Relacje między inteligencją i metapoznaniem nie są jasne. Według niektórych badaczy umiejętności poznawcze są przejawem bądź też integralną częścią inteligencji – zwłaszcza w koncepcjach inkorporujących istnienie wiedzy deklaratywnej i proceduralnej, gdzie metapoznanie będzie utożsamiane z tą drugą. Posługując się podziałem [[Raymond Cattell|Cattela]] na inteligencję płynną i skrystalizowaną, ciężko jest umieścić metapoznanie w jednej z nich – może się bowiem mieścić w płynnej, gdyż jest nieodłączną zdolnością bytu jednostki<ref>{{Cytuj |autor = Lazar Stankov |tytuł = Complexity, Metacognition, and Fluid Intelligence |czasopismo = Intelligence |data = 2000-05 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 0160-2896 |wolumin = 28 |numer = 2 |s = 121–143 |doi = 10.1016/s0160-2896(99)00033-1}}</ref>; bądź też skrystalizowanej – ponieważ rozwija się w trakcie życia oraz może być ćwiczone<ref>{{Cytuj |autor = Maria Jagodzińska |tytuł = Rozwój pamięci w dzieciństwie |data = 2003}}</ref>. Według triarchicznej teorii inteligencji [[Robert Sternberg|Sternberga]] metapoznanie mieściłoby się w subteorii składników – metaskładników odpowiadających za przetwarzanie informacji<ref>{{Cytuj |autor = Robert Glaser |tytuł = Intelligence Reexamined: Beyond IQ . A Triarchic Theory of Human Intelligence. Robert J. Sternberg. Cam.. bridge University Press, New York, 1984. xvi, 411 pp. $39.50; paper, $14.95. |czasopismo = Science |data = 1985-10-04 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 0036-8075 |wolumin = 230 |numer = 4721 |s = 59–61 |doi = 10.1126/science.230.4721.59}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Sternberg, R. J. |tytuł = Psychologia Poznawcza |data = 2001}}</ref>.
Relacje między inteligencją i metapoznaniem nie są jasne. Według niektórych badaczy umiejętności poznawcze są przejawem bądź też integralną częścią inteligencji – zwłaszcza w koncepcjach inkorporujących istnienie wiedzy deklaratywnej i proceduralnej, gdzie metapoznanie będzie utożsamiane z tą drugą. Posługując się podziałem [[Raymond Cattell|Cattela]] na inteligencję płynną i skrystalizowaną, ciężko jest umieścić metapoznanie w jednej z nich – może się bowiem mieścić w płynnej, gdyż jest nieodłączną zdolnością bytu jednostki<ref>{{Cytuj |autor = Lazar Stankov |tytuł = Complexity, Metacognition, and Fluid Intelligence |czasopismo = Intelligence |data = 2000-05 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 0160-2896 |wolumin = 28 |numer = 2 |s = 121–143 |doi = 10.1016/s0160-2896(99)00033-1}}</ref>; bądź też skrystalizowanej – ponieważ rozwija się w trakcie życia oraz może być ćwiczone<ref>{{Cytuj |autor = Maria Jagodzińska |tytuł = Rozwój pamięci w dzieciństwie |data = 2003}}</ref>. Według triarchicznej teorii inteligencji [[Robert Sternberg|Sternberga]] metapoznanie mieściłoby się w subteorii składników – metaskładników odpowiadających za przetwarzanie informacji<ref>{{Cytuj |autor = Robert Glaser |tytuł = Intelligence Reexamined: Beyond IQ . A Triarchic Theory of Human Intelligence. Robert J. Sternberg. Cam.. bridge University Press, New York, 1984. xvi, 411 pp. $39.50; paper, $14.95. |czasopismo = Science |data = 1985-10-04 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 0036-8075 |wolumin = 230 |numer = 4721 |s = 59–61 |doi = 10.1126/science.230.4721.59}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Sternberg, R. J. |tytuł = Psychologia Poznawcza |data = 2001}}</ref>.

== Metapoznanie a pamięć ==
Doznania metapoznawcze grają niezwykle ważną rolę w procesach pamięciowych. Rozróżnia się dwa procesy, podczas których najbardziej zauważalne są wpływy metapoznania:

====== Nabywanie wiedzy ======

* EOL (ease of learning judgements) - przewidywania dotyczące, jak łatwo przyjdzie nam przyswojenie danego materiału<ref>{{Cytuj |autor = Andreas Jemstedt, Bennett L. Schwartz, Fredrik U. Jönsson |tytuł = Ease-of-learning judgments are based on both processing fluency and beliefs |czasopismo = Memory |data = 2018-07-03 |data dostępu = 2022-01-24 |issn = 0965-8211 |wolumin = 26 |numer = 6 |s = 807–815 |doi = 10.1080/09658211.2017.1410849 |url = https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09658211.2017.1410849 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Andreas Jemstedt, Veit Kubik, Fredrik U. Jönsson |tytuł = What moderates the accuracy of ease of learning judgments? |czasopismo = Metacognition and Learning |data = 2017-12-01 |data dostępu = 2022-01-24 |issn = 1556-1631 |wolumin = 12 |numer = 3 |s = 337–355 |doi = 10.1007/s11409-017-9172-3 |url = https://doi.org/10.1007/s11409-017-9172-3 |język = en}}</ref>
* JOL (judgement of learning) - przewidywania dotycząće, jak łatwo przyjdzie nam przywołanie danego materiału z pamięci <ref>{{Cytuj |autor = Cao, Li & Nietfeld, John. |tytuł = Judgement of learning, monitoring accuracy, and student performance in the classroom context. |czasopismo = Current Issues in Education. 8. |data = 2005}}</ref>

====== Wydobywanie wiedzy ======

* FOK (feeling of knowing) - czyli zdawanie sobie sprawy z posiadania wiedzy koniecznej do wykonania zadania<ref>{{Cytuj |autor = Janet Metcalfe |tytuł = Feeling of Knowing in Memory and Problem Solving |czasopismo = Journal of Experimental Psychology:
Learning, Memory, and Cognition
1986, Vol. 12. No. 2, 288-294 |data = 1986}}</ref>
* TOT (tip of the tongue) - "na końcu języka", czyli wiedza o posiadaniu wiedzy z danego tematu/słowa, jednak chwilowe nieposiadanie do niej dostępu<ref>{{Cytuj |autor = Bennett L. Schwartz, Janet Metcalfe |tytuł = Tip-of-the-tongue (TOT) states: retrieval, behavior, and experience |czasopismo = Memory & Cognition |data = 2011-07 |data dostępu = 2022-01-24 |issn = 0090-502X |wolumin = 39 |numer = 5 |s = 737–749 |doi = 10.3758/s13421-010-0066-8 |url = http://link.springer.com/10.3758/s13421-010-0066-8 |język = en}}</ref>
* Ocena pewności - raport, jak pewnym jest się udzielonej odpowiedzi (może być udzielany przed lub po wykonaniu zadania)

Dokonania w tej dziedzinie pozwalają na wykorzystywanie ich w polepszaniu procesów uczenia i nauczania, mając zastosowanie nie tylko w klasach i na uczelniach<ref>{{Cytuj |autor = Ningfeng Zhao, Jeffrey Wardeska, Saundra McGuire, Elzbieta Cook |tytuł = Metacognition: An Effective Tool to Promote Success in College Science Learning |czasopismo = Journal of College Science Teaching |data = 2014 |data dostępu = 2022-01-24 |issn = 0047-231X |wolumin = 043 |numer = 04 |doi = 10.2505/4/jcst14_043_04_48 |url = https://www.nsta.org/store/product_detail.aspx?id=10.2505/4/jcst14_043_04_48 |język = en}}</ref>, ale także przy dostosowywaniu warunków dla osób z różnego rodzaju zaburzeniami. [https://coe.uga.edu/research/labs/cognitive-communication-rehabilitation] Zauważono także, że pacjenci z [[Amnezja|amnezjami]] (jak np. [[Choroba Alzheimera|Alzheimer]]), zachowują pamięć metapoznawczą. <ref>{{Cytuj |autor = N. Gil, N. Josman |tytuł = Memory and metamemory performance in Alzheimer’s disease and healthy elderly: The Contextual Memory Test (CMT) |czasopismo = Aging Clinical and Experimental Research |data = 2001-08 |data dostępu = 2022-01-24 |issn = 1594-0667 |wolumin = 13 |numer = 4 |s = 309–315 |doi = 10.1007/BF03353427 |url = http://link.springer.com/10.1007/BF03353427 |język = en}}</ref>


== Metapoznanie w różnych dziedzinach nauki ==
== Metapoznanie w różnych dziedzinach nauki ==
Linia 23: Linia 41:
* Psychologia społeczna i osobowości zastanawia się nad rozumieniem metapoznania u innych jak i wpływie metapoznania na sumienność
* Psychologia społeczna i osobowości zastanawia się nad rozumieniem metapoznania u innych jak i wpływie metapoznania na sumienność
* Psychologia kliniczna definiuje metapoznanie jako umiejętności przeprowadzające przetwarzanie informacji i ocenę myśli i działań swoich i innych
* Psychologia kliniczna definiuje metapoznanie jako umiejętności przeprowadzające przetwarzanie informacji i ocenę myśli i działań swoich i innych
* Psychologia zwierząt i komparatywna bada ewolucję metapoznania oraz jego obecność u gatunków inny niż ludzki
* Psychologia zwierząt i komparatywna bada ewolucję metapoznania oraz jego obecność u gatunków innych niż ludzki


=== Metapoznanie w psychologii poznawczej ===
=== Metapoznanie w psychologii poznawczej ===
Linia 30: Linia 48:
# Podstawy metapoznawczego oceniania doświadczeń poznawczych
# Podstawy metapoznawczego oceniania doświadczeń poznawczych
# Słuszność tych ocen i zmiennych mających na nie wpływ
# Słuszność tych ocen i zmiennych mających na nie wpływ
# Procesy wpływające na ich dokładnosć
# Procesy wpływające na ich dokładność
# Jak metamonitoring wpływa na kontrolę metapoznawczą
# Jak metamonitoring wpływa na kontrolę metapoznawczą
# Jak metamonitoring i kontrola metapoznawcza wpływają na wykonanie zadania<ref>{{Cytuj |autor = John F. Kihlstrom |tytuł = Book review: H.L. Roediger, Y. Dudai and S.M. Fitzpatrick (eds) Science of Memory: Concepts. New York: Oxford University Press, 2007. xviii+446 pp. $47.95. ISBN 0195310446 |czasopismo = Memory Studies |data = 2011-07 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 1750-6980 |wolumin = 4 |numer = 3 |s = 347–349 |doi = 10.1177/17506980110040030805}}</ref>
# Jak metamonitoring i kontrola metapoznawcza wpływają na wykonanie zadania<ref>{{Cytuj |autor = John F. Kihlstrom |tytuł = Book review: H.L. Roediger, Y. Dudai and S.M. Fitzpatrick (eds) Science of Memory: Concepts. New York: Oxford University Press, 2007. xviii+446 pp. $47.95. ISBN 0195310446 |czasopismo = Memory Studies |data = 2011-07 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 1750-6980 |wolumin = 4 |numer = 3 |s = 347–349 |doi = 10.1177/17506980110040030805}}</ref>


W badaniach nad metapoznaniem często porusza się też kwestie uczenia mimowolnego<ref>{{Cytuj |autor = Michał Wierzchoń |tytuł = Koszty poznawcze uczenia mimowolnego |data = 2009}}</ref>, [https://www.youtube.com/watch?v=-NQi5NxYDdo metapamięci], rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, [https://study.sagepub.com/sites/default/files/chapter%204.pdf świadomości] czy kontroli poznawczej<ref>{{Cytuj |autor = Pavle Valerjev, Marin Dujmović |tytuł = Performance and Metacognition in Scientific Reasoning: The Covariation Detection Task |czasopismo = Psihologijske teme |data = 2019 |data dostępu = 2022-01-22 |wolumin = 28 |numer = 1 |s = 93–113 |doi = 10.31820/pt.28.1.5 |url = https://hrcak.srce.hr/219805}}</ref>.
W badaniach nad metapoznaniem często porusza się też kwestie uczenia mimowolnego<ref>{{Cytuj |autor = Michał Wierzchoń |tytuł = Koszty poznawcze uczenia mimowolnego |data = 2009}}</ref>, [https://www.youtube.com/watch?v=-NQi5NxYDdo metapamięci], rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, [https://study.sagepub.com/sites/default/files/chapter%204.pdf świadomości], kontroli poznawczej<ref>{{Cytuj |autor = Pavle Valerjev, Marin Dujmović |tytuł = Performance and Metacognition in Scientific Reasoning: The Covariation Detection Task |czasopismo = Psihologijske teme |data = 2019 |data dostępu = 2022-01-22 |wolumin = 28 |numer = 1 |s = 93–113 |doi = 10.31820/pt.28.1.5 |url = https://hrcak.srce.hr/219805}}</ref> czy [[Efekt Dunninga-Krugera|efektu Dunninga-Krugera]] <ref>{{Cytuj |autor = Emil O. W. Kirkegaard, Arjen Gerritsen |tytuł = Looking for evidence of the Dunning-Kruger effect: an analysis of 2400 online test takers |czasopismo = OpenPsych |data = 2021-08-29 |data dostępu = 2022-01-24 |issn = 2597-324X |doi = 10.26775/OP.2021.08.29 |url = https://openpsych.net/paper/63 |język = en}}</ref>

Psychologia poznawcza przyczyniła się do powstania teoretycznego szablonu pozwalającego zrozumieć, jak ludzie monitorują i kontrolują swoje procesy poznawcze.


== Metapoznanie w Polsce ==
== Metapoznanie w Polsce ==

Wersja z 13:15, 24 sty 2022

Metapoznanie (ang. metacognition) – pojęcie z zakresu psychologii, filozofii umysłu i kognitywistyki. Ogólnie pojmowane jako świadomość własnych procesów poznawczych, implikująca formę ich monitorowania i kontroli[1]. Uznaje się ją za proces hierarchiczny[2] – procesy metapoznawcze sprawdzają co dzieje się na niższych poziomach, bądź też kontrolują ich działanie[3].

Historia

Przyjmuje się, że badania w dziedzinie metapoznania zostały zapoczątkowane pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku przez amerykańskiego psychologa Johna H. Flavella, który w 1979 r. w czasopiśmie "American Psychologist" opublikował artykuł pt. Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry[4]. W artykule tym badacz zwracał uwagę na deficyty małych dzieci w dziedzinie metapoznania, sugerując, że rozwój kompetencji w tej dziedzinie jest jednym z ważnych elementów rozwoju poznawczego najmłodszych. Stworzył też pierwszą definicję metapoznania, które miało być wiedzą i regulacją procesów poznawczych.

Wyróżnił kilka czynników składających się na metapoznanie:[5][6][7]

  • wiedzę metapoznawczą – określanie posiadanego stanu wiedzy
  • metadoświadczenie – doświadczenia przez które zachodzi proces zdobywania wiedzy; bądź też doświadczenia przez które zachodzi regulacja innych procesów
  • metaregulację – sposób monitorowania i oceniania swojej wiedzy; wiedza kiedy i jak zastosować określone procedury, by osiągnąć jak najbardziej optymalny efekt
  • metapamięć – wiedza, czym jest pamięć, jak działa i jak najlepiej zapamiętywać

Metapoznanie a inteligencja[8]

Relacje między inteligencją i metapoznaniem nie są jasne. Według niektórych badaczy umiejętności poznawcze są przejawem bądź też integralną częścią inteligencji – zwłaszcza w koncepcjach inkorporujących istnienie wiedzy deklaratywnej i proceduralnej, gdzie metapoznanie będzie utożsamiane z tą drugą. Posługując się podziałem Cattela na inteligencję płynną i skrystalizowaną, ciężko jest umieścić metapoznanie w jednej z nich – może się bowiem mieścić w płynnej, gdyż jest nieodłączną zdolnością bytu jednostki[9]; bądź też skrystalizowanej – ponieważ rozwija się w trakcie życia oraz może być ćwiczone[10]. Według triarchicznej teorii inteligencji Sternberga metapoznanie mieściłoby się w subteorii składników – metaskładników odpowiadających za przetwarzanie informacji[11][12].

Metapoznanie a pamięć

Doznania metapoznawcze grają niezwykle ważną rolę w procesach pamięciowych. Rozróżnia się dwa procesy, podczas których najbardziej zauważalne są wpływy metapoznania:

Nabywanie wiedzy
  • EOL (ease of learning judgements) - przewidywania dotyczące, jak łatwo przyjdzie nam przyswojenie danego materiału[13][14]
  • JOL (judgement of learning) - przewidywania dotycząće, jak łatwo przyjdzie nam przywołanie danego materiału z pamięci [15]
Wydobywanie wiedzy
  • FOK (feeling of knowing) - czyli zdawanie sobie sprawy z posiadania wiedzy koniecznej do wykonania zadania[16]
  • TOT (tip of the tongue) - "na końcu języka", czyli wiedza o posiadaniu wiedzy z danego tematu/słowa, jednak chwilowe nieposiadanie do niej dostępu[17]
  • Ocena pewności - raport, jak pewnym jest się udzielonej odpowiedzi (może być udzielany przed lub po wykonaniu zadania)

Dokonania w tej dziedzinie pozwalają na wykorzystywanie ich w polepszaniu procesów uczenia i nauczania, mając zastosowanie nie tylko w klasach i na uczelniach[18], ale także przy dostosowywaniu warunków dla osób z różnego rodzaju zaburzeniami. [2] Zauważono także, że pacjenci z amnezjami (jak np. Alzheimer), zachowują pamięć metapoznawczą. [19]

Metapoznanie w różnych dziedzinach nauki

Większość dziedzin współczesnej psychologii przeprowadza badania nad metapoznaniem. Najczęściej jednak zainteresowanie tym aspektem świadomości pojawia się w psychologii edukacji, klinicznej i rozwojowej. Charakterystyka badań, jak i sama definicja metapoznania, różni się między dziedzinami[20].

  • Psychologia rozwojowa definiuje metapoznanie podążając za myślą Flavella i skupia się nad badaniem rozwoju metapoznania w czasie życia człowieka
  • Psychologia poznawcza najczęściej definiuje metapoznanie jako "poznanie o poznaniu" I skupia się na badaniu jego świadomości
  • Neurobiologia poznawcza również uznaje metapoznanie jako "poznanie o poznaniu", badając jego neuronalne korelaty
  • Psychologia edukacji uważa metapoznanie za aktywny, twórczy proces w którym uczący się stawiają cele do swojej nauki i próbują monitorować, regulować i kontrolować swoje poznanie"[21]
  • Psychologia społeczna i osobowości zastanawia się nad rozumieniem metapoznania u innych jak i wpływie metapoznania na sumienność
  • Psychologia kliniczna definiuje metapoznanie jako umiejętności przeprowadzające przetwarzanie informacji i ocenę myśli i działań swoich i innych
  • Psychologia zwierząt i komparatywna bada ewolucję metapoznania oraz jego obecność u gatunków innych niż ludzki

Metapoznanie w psychologii poznawczej

Według Koriata istnieje pięć kategorii pytań, którymi zajmuje się psychologia poznawcza:

  1. Podstawy metapoznawczego oceniania doświadczeń poznawczych
  2. Słuszność tych ocen i zmiennych mających na nie wpływ
  3. Procesy wpływające na ich dokładność
  4. Jak metamonitoring wpływa na kontrolę metapoznawczą
  5. Jak metamonitoring i kontrola metapoznawcza wpływają na wykonanie zadania[22]

W badaniach nad metapoznaniem często porusza się też kwestie uczenia mimowolnego[23], metapamięci, rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji, świadomości, kontroli poznawczej[24] czy efektu Dunninga-Krugera [25]

Psychologia poznawcza przyczyniła się do powstania teoretycznego szablonu pozwalającego zrozumieć, jak ludzie monitorują i kontrolują swoje procesy poznawcze.

Metapoznanie w Polsce

Metapoznanie jest jeszcze terminem mało eksplorowanym w polskiej kulturze powszechnej. Badaniem i publikacjami na temat metapoznania zajmuje się prof. Ewa Czerniawska. W Laboratorium C-lab działającym przy Uniwersytecie Jagiellońskim prowadzone są badania nad wzajemnymi oddziaływaniami między metaregulacją a metamonitoringiem. [3]

Przypisy

  1. Elisabeth Norman i inni, Metacognition in Psychology, „Review of General Psychology”, 23 (4), 2019, s. 403–424, DOI10.1177/1089268019883821, ISSN 1089-2680 [dostęp 2022-01-22].
  2. A HIERARCHICAL MODEL OF METACOGNITION [online], cognitivesciencesociety.org [dostęp 2022-01-22].
  3. Dunlosky i inni, Metacognition, 2009.
  4. [1] Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906–911.
  5. John Flavell, Cognitive development, 1985.
  6. John Flavell, Cognitive development: Past, present, and future, 1992.
  7. John Flavell, Nature & Development of Metacognition, 1980.
  8. Ewa Czerniawska, Metapoznanie a inteligencja – przegląd poglądów teoretycznych i wyników badań, „PRZEGLĄD PSYCHOLOGICZNY, 2006, TOM 49, Nr 2, 119-139”, 2006.
  9. Lazar Stankov, Complexity, Metacognition, and Fluid Intelligence, „Intelligence”, 28 (2), 2000, s. 121–143, DOI10.1016/s0160-2896(99)00033-1, ISSN 0160-2896 [dostęp 2022-01-22].
  10. Maria Jagodzińska, Rozwój pamięci w dzieciństwie, 2003.
  11. Robert Glaser, Intelligence Reexamined: Beyond IQ . A Triarchic Theory of Human Intelligence. Robert J. Sternberg. Cam.. bridge University Press, New York, 1984. xvi, 411 pp. $39.50; paper, $14.95., „Science”, 230 (4721), 1985, s. 59–61, DOI10.1126/science.230.4721.59, ISSN 0036-8075 [dostęp 2022-01-22].
  12. R.J. Sternberg, Psychologia Poznawcza, 2001.
  13. Andreas Jemstedt, Bennett L. Schwartz, Fredrik U. Jönsson, Ease-of-learning judgments are based on both processing fluency and beliefs, „Memory”, 26 (6), 2018, s. 807–815, DOI10.1080/09658211.2017.1410849, ISSN 0965-8211 [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  14. Andreas Jemstedt, Veit Kubik, Fredrik U. Jönsson, What moderates the accuracy of ease of learning judgments?, „Metacognition and Learning”, 12 (3), 2017, s. 337–355, DOI10.1007/s11409-017-9172-3, ISSN 1556-1631 [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  15. Cao, Li & Nietfeld, John., Judgement of learning, monitoring accuracy, and student performance in the classroom context., „Current Issues in Education. 8.”, 2005.
  16. Janet Metcalfe, Feeling of Knowing in Memory and Problem Solving, „Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition 1986, Vol. 12. No. 2, 288-294”, 1986.
  17. Bennett L. Schwartz, Janet Metcalfe, Tip-of-the-tongue (TOT) states: retrieval, behavior, and experience, „Memory & Cognition”, 39 (5), 2011, s. 737–749, DOI10.3758/s13421-010-0066-8, ISSN 0090-502X [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  18. Ningfeng Zhao i inni, Metacognition: An Effective Tool to Promote Success in College Science Learning, „Journal of College Science Teaching”, 043 (04), 2014, DOI10.2505/4/jcst14_043_04_48, ISSN 0047-231X [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  19. N. Gil, N. Josman, Memory and metamemory performance in Alzheimer’s disease and healthy elderly: The Contextual Memory Test (CMT), „Aging Clinical and Experimental Research”, 13 (4), 2001, s. 309–315, DOI10.1007/BF03353427, ISSN 1594-0667 [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  20. Elisabeth Norman i inni, Metacognition in Psychology, „Review of General Psychology”, 23 (4), 2019, s. 403–424, DOI10.1177/1089268019883821, ISSN 1089-2680 [dostęp 2022-01-22].
  21. Ernesto Panadero, A Review of Self-regulated Learning: Six Models and Four Directions for Research, „Frontiers in Psychology”, 8, 2017, s. 422, DOI10.3389/fpsyg.2017.00422, ISSN 1664-1078, PMID28503157, PMCIDPMC5408091 [dostęp 2022-01-22].
  22. John F. Kihlstrom, Book review: H.L. Roediger, Y. Dudai and S.M. Fitzpatrick (eds) Science of Memory: Concepts. New York: Oxford University Press, 2007. xviii+446 pp. $47.95. ISBN 0195310446, „Memory Studies”, 4 (3), 2011, s. 347–349, DOI10.1177/17506980110040030805, ISSN 1750-6980 [dostęp 2022-01-22].
  23. Michał Wierzchoń, Koszty poznawcze uczenia mimowolnego, 2009.
  24. Pavle Valerjev, Marin Dujmović, Performance and Metacognition in Scientific Reasoning: The Covariation Detection Task, „Psihologijske teme”, 28 (1), 2019, s. 93–113, DOI10.31820/pt.28.1.5 [dostęp 2022-01-22].
  25. Emil O.W. Kirkegaard, Arjen Gerritsen, Looking for evidence of the Dunning-Kruger effect: an analysis of 2400 online test takers, „OpenPsych”, 2021, DOI10.26775/OP.2021.08.29, ISSN 2597-324X [dostęp 2022-01-24] (ang.).