Zofia Czajkowska: Różnice pomiędzy wersjami
nowy art. (Nie)znane kobiety... (enwiki,dewiki) |
(Brak różnic)
|
Wersja z 17:38, 25 mar 2023
Zofia Czajkowska (ur. 4 sierpnia 1905 r. w Tarnowie – zm. w kwietniu 1978 r., tamże) – polska muzyczka wybrana na pierwszą dyrygentkę kobiecej orkiestry w Auschwitz[1][2][3].
Życiorys
Czajkowska była nauczycielką muzyki w tarnowskiej szkole handlowej, zanim w 1940 r. została aresztowana jako więźniarka polityczna[4]. Po dwóch latach spędzonych w areszcie w Tarnowie, wraz z pierwszym transportem trafiła do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, gdzie przebywała od 27 kwietnia 1942 r. do stycznia 1945 r. Następnie do lutego była więziona w obozie w Ravensbrück, wraz z innymi członkiniami orkiestry (m.in. z Esther Bejarano) a wyzwolenie przez Armię Czerwoną przeżyła będąc w obozie w Neustadt-Glewe[5].
Kobieca orkiestra w Auschwitz
Od oficjalnego powstania kobiecej orkiestry w Auschwitz (oryg. Mädchenorchesters von Auschwitz) w kwietniu 1943 r., Zofia Czajkowska była dyrygentką i kapo orkiestry do sierpnia 1943. Prawdopodobnie tę funkcję przydzieliła jej pomysłodawczyni powstania grupy, nadzorczyni Maria Mandl[3]; według niektórych Zofia Czajkowska posłużyła się kłamstwem, mówiąc że jest z rodziny Piotra Czajkowskiego.W pierwszej kolejności do zespołu wybrała muzyczki: Stefanię Baruch (gitara i mandolina) i Danutę Kollakową (perkusja, cymbały, później fortepian), które przyjechały z nią do Auschwitz. Następnie dołączyła Maria Moś (mandolinistka i kopistka nut)[6]. W czerwcu 1943 r., kiedy oficjalnie rozpoczęto występy, orkiestra liczyła już 20 muzyczek, a Czajkowska zorganizowała potrzebne instrumenty: część ze skonfiskowanego majątku więźniów, część z męskiej orkiestry obozowej[2]. Ponieważ jako kapo była pod presją SS, starała się skłonić muzyczki do dobrego grania za pomocą szorstkości i przemocy (w tym bicia i wyzwisk), ale dbała też o to, by m.in. do orkiestry przyjmowano także niemuzykalne kobiety[6].
Zdaniem Susan Eischeid, autorki książki Prawda o Fanii Fénelon i Kobiecej Orkiestrze Auschwitz-Birkenau, Czajkowska przez wielu uważana była za „muzyka nietuzinkowego”[7].
Podobnie jak inni muzycy obozowej kobiecej orkiestry, Czajkowska była więźniarką, której obecność w utworzonej formacji pomogła uniknąć śmierci. W lipcu 1943 r. do obozu przybyła Alma Rosé, utalentowana muzyczka, siostrzenica Gustava Mahlera, która przejęła prowadzenie orkiestry[3]. Czajkowska służyła jako blokowa i wspierała orkiestrę, do października 1944 r. grając tam na fortepianie i skrzypcach[2].
Przypisy
- ↑ Zofia Czajkowska [online], holocaustmusic.ort.org [dostęp 2023-03-25] (ang.).
- ↑ a b c Susan J. Eischeid, The truth about Fania Fénelon and the Women's Orchestra of Auschwitz-Birkenau, Switzerland 2016, ISBN 978-3-319-31038-1, OCLC 952420931 [dostęp 2023-03-25].
- ↑ a b c Dziewczęca Orkiestra z Birkenau | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-03-25].
- ↑ Birte Hundhammer, Funktionen von Lagerorchestern am Beispiel des Frauenorchesters Auschwitz-Birkenau, 19 kwietnia 2007, ISBN 978-3-638-88076-3 [dostęp 2023-03-25] (niem.).
- ↑ Neustadt / Podobozy / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], www.auschwitz.org [dostęp 2023-03-25].
- ↑ a b Gabriele Knapp, Das Frauenorchester in Auschwitz musikalische Zwangsarbeit und ihre Bewältigung, Hamburg 1996, ISBN 978-3-928770-71-2, OCLC 243832784 [dostęp 2023-03-25].
- ↑ Kellie D. Brown: The sound of hope: music as solace, resistance and salvation during the Holocaust and World War II. McFarland, 2020, s. 44. ISBN 978-1476670560.