Przejdź do zawartości

BESM (rodzina komputerów): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m ilustracja
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: Edytor kodu źródłowego 2017 Link do ujednoznacznienia
Linia 1: Linia 1:
[[Plik:BESM-6 Science Museum London 2018.jpg|thumb|[[BESM-6]]]]'''BESM''' ({{w języku|ru|БЭСМ – Большая Электронно-Счётная Машина}}, Bolszaja Elektronnaja Szczotnaja Maszina – Duża Elektroniczna Maszyna Licząca) – nazwa rodziny [[komputer|komputerów]] rozwijanych w [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Związku Radzieckim]] w Akademii Nauk ZSRR pod kierunkiem [[Rosyjska Akademia Nauk|akademika]] [[Siergiej A. Lebiediew|Lebiediewa]].
'''BESM''' ({{w języku|ru|БЭСМ – Большая Электронно-Счётная Машина}}<ref>{{Cytuj |autor = Н. П. Бусленк ; В. Н. Бусленко |tytuł = Беседы о поколениях ЭВМ |wydawca = Молодая гвардия |data = 1977 |s = 240 |język = ru }}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Nicolas Metropolis |tytuł = A History of Computing in the Twentieth Century |wydawca = Elsevier Inc, Academic Press |data = 1980 |s = 152 |isbn = 978-0-12-491650-0}}</ref>, Bolszaja Elektronnaja Szczotnaja Maszina – Duża Elektroniczna Maszyna Licząca) - nazwa serii [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|Sowieckich]] komputerów typu [[Mainframe|mainframe]] skonstruowanych w latach 50-tych i 60-tych w [[Rosyjska Akademia Nauk|Akademii Nauk ZSRR]] pod kierunkiem akademika [[Siergiej A. Lebiediew|Lebiediewa]]. Seria komputerów BESM zaczęła się jako następca komputerów [[MESM]] ("Malaya Elektronno-Schetnaya Mashina", "Mała Elektroniczna Maszyna Licząca"). Komputery MESM były konstruowane w latach 1948-1951 i były jednymi z pierwszych elektronicznych komputerów zbudowanych w kontynentalnej Europie.


== Zobacz też ==
==Modele==
Seria komputerów BESM składała się z 6 modeli.

===BESM-1===
''BESM-1'', oryginalnie zwany po prostu BESM lub BESM AN ("BESM Akademii Nauk") został zbudowany w 1952 r<ref>{{Cytuj |autor = Nicolas Metropolis |tytuł = History of Computing in the Twentieth Century |wydawca = Elsevier |data = 2014 |s = 194 |isbn = 978-1-4832-9668-5}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = John Impagliazzo ; Eduard Proydakov|tytuł = Perspectives on Soviet and Russian Computing: First IFIP WG 9.7 Conference, SoRuCom 2006, Petrozavodsk, Russia, July 3-7, 2006, Revised Selected Papers |wydawca = Springer |data = 2011 |s = 14 |isbn = 978-3-642-22816-2 |url = https://books.google.com/books?id=-jSqCAAAQBAJ&q=BESM+1952&pg=PA14}}</ref>. Skonstruowana tylko jeden komputer BESM-1. Korzystał on z około 5 000 [[Lampa elektronowa|lamp elektronowych]. W momencie oddania do użytku, był to najszybszy komputer w Europie. [[Liczba zmiennoprzeciwnkowa|Liczby zmiennoprzecinkowe]] były kodowane jako 39-bitowe [[Słowo maszynowe|słowa maszynowe]] - 32 bity dla [[Cyfry znaczące|cyrf znaczących]], jeden bit dla znaku (dodatnie lub ujemne) i 1 + 5 bitów dla [[Potęgowanie|wykładnika potęgi]]. Ten komputer był w stanie działać na numerach w obszarze 10{{sup sub|-9 | }} - 10{{sup sub|10 | }}. BESM-1 miał 1024 słowa [[read-white memory]] ("[[RAM]]") bazujące na [[Pamięć ferrytowa|pamięci ferrytowej]] i 1024 słowa [[Pamięć tylko do odczytu|Pamięci tylko do odczytu]] korzystającej z [[Dioda|diód półprzewodnikowych]]. Posiadał także zewnętrzny [[Dysk twardy|dysk twardy]] - 4 [[Taśma magnetyczna|Taśmy magnetyczne]] po 30 000 słów każda i szybki dysk [[Pamięć bębnowa|pamięci bębnowej]] z zdolnością przechowywania 5120 słów i sybkością dostępu 800 słów na sekundę. Ten komputer działał z prędkością 8-10 [[FLOPS| kFlopów]]. Zużycie energii wynosiło około 30 [[Wat|kW]] z wyłączeniem energii potrzebnej na system chłodzący.

===BESM-2===
''BESM-2'' także korzystał z [[Lampa elektronowa|lamp elektronowych]].

===BESM-3M i BESM-4===
''BESM-3M'' i ''BESM-4'' korzystały z [[Tranzystor|tranzystorów]]. Ich architektura była podobna do komputerów z serii [[M20]] i [[M-220]]. Rozmiar słowa wynosił 45 bitów. Stworzono 30 komputerów typu BESM-4. BESM-4 wykorzystano do stworzenia pierwszej w historii [[Animacja komputerowa|animacji komputerowej]]<ref>{{Cytuj |url = http://www.etudes.ru/ru/mov/kittie/ |tytuł = "Kitty": One of the First-Ever Computer Animations |archiwum = https://web.archive.org/web/20110510203746/http://www.etudes.ru/ru/mov/kittie/ |zarchiwizowano = 2011-05-10 |data dostępu = 2011-05-28}}</ref><ref>{{Cytuj |opublikowany = www.geekosystem.com |tytuł = "Kitty": One of the First-Ever Computer Animations |data = 2010-03-22 |data dostępu = 2018-04-21}}</ref>. Prototypy obydwu modeli były stworzone w latach 1962-63, a serię zaczęto produkować w 1964<ref>{{Cytuj |autor = Одинцов Игорь Олегович |tytuł = Профессиональное программирование. Системный подход, 2 изд. |wydawca = БХВ-Петербург |data = 2004 |s = 401 |isbn = 5-94157-457-6 |url = https://books.google.com/books?id=fLCEXWkQXvQC&q=%D0%B1%D1%8D%D1%81%D0%BC-3%D0%BC&pg=PA401 |język = ru }}</ref>.

[[Epsilon makro język|EPSILON]], język [[Makro|makro]] z własnościami wysokiego poziomu, wliczając stringi i listy, opracowany przez [[Andrey Ershow|Andreya Ershova]] w [[Nowosybirsk|Nowosybirsku]] w 1967 r. był użyty, by zaimplementować [[ALGOL 68]] na komputerach M-220<ref>{{Cytuj |autor = |url = http://foldoc.org/index.cgi?query=EPSILON&action=Search |tytuł = EPSILON macro language |data dostępu = 2007-05-29}}</ref>.

===BESM-6===
{{Główny artykuł|BESM-6}}

[[File:BESM-6 (London Science Museum).jpg|thumb|[[BESM-6]] w [[Muzeum Nauki w Londynie]]]]

[[BESM-6]] był najbardziej znanym i wpływowym komputerem z serii, zaprojektowanym w [[Instytut Precyzyjnej Mechaniki i Inżynierii Komputerowej imienia Lebedeva|Instytucie Precyzyjnej Mechaniki i Inżynierii Komputerowej imienia Lebedeva]]. Prace zakończono w 1965 r. Produkcja wystartowała w 1968 r. i była kontynuowana przez następne 19 lat<ref>{{Cytuj |autor = |url = http://old.osp.ru/museum/story/01_00.htm |tytuł = Очерки по истории советской вычислительной техники и школ программирования (Издательство "Открытые Системы" (Eseje o historii Sowieckich komputerów i szkół programowania (Open Systems Publishing) |data dostępu = 2023-06-15 |język = ru |archiwum = https://web.archive.org/web/20070930154907/http://old.osp.ru/museum/story/01_00.htm}}</ref>.

==Bibliografia==

* {{Cytuj |autor = Boris Nikolaevich Malinovsky |tytuł = Pioneers of Soviet Computing |data = 2010 |url = http://www.sigcis.org/?q=node%2F85%2F |archiwum = https://web.archive.org/web/20110509155115/http://www.sigcis.org/?q=node%2F85%2 |zarchiwizowano = 2011-05-09}}
* {{Cytuj |autor = Doron Swade |tytuł = Back in the U.S.S.R. |czasopismo = Inc. |data = 1996 |url = http://www.inc.com/incmagazine/archives/16960811.html |data dostępu = 2021-12-03 |zarchiwizowano = 1997-04-13 |archiwum = https://archive.ph/19970413014925/http://www.inc.com/incmagazine/archives/16960811.html }} - kurator muzeum sugeruje, że rosyjskie superkompuetery BESM mogły być lepsze od amerykańskich we wszesnym etapie Zimnej Wojny.
* {{Cytuj |autor = Al Williams |url = https://hackaday.com/2022/07/16/a-look-back-at-the-ussr-computer-industry/ |tytuł = A Look Back at the USSR Computer Industry |opublikowany = Hackaday |data = |data dostępu = 2022-07-16}}

==Zobacz także==
* [[MESM]]
* [[MESM]]
* [[Siergiej Lebiediew (informatyk)| Siergiej Lebiediew]]
* [[Lew Koroliow]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}


[[Kategoria:Historia informatyki]]
[[Kategoria: Historia informatyki]]

Wersja z 15:16, 15 cze 2023

BESM (ros. БЭСМ – Большая Электронно-Счётная Машина[1][2], Bolszaja Elektronnaja Szczotnaja Maszina – Duża Elektroniczna Maszyna Licząca) - nazwa serii Sowieckich komputerów typu mainframe skonstruowanych w latach 50-tych i 60-tych w Akademii Nauk ZSRR pod kierunkiem akademika Lebiediewa. Seria komputerów BESM zaczęła się jako następca komputerów MESM ("Malaya Elektronno-Schetnaya Mashina", "Mała Elektroniczna Maszyna Licząca"). Komputery MESM były konstruowane w latach 1948-1951 i były jednymi z pierwszych elektronicznych komputerów zbudowanych w kontynentalnej Europie.

Modele

Seria komputerów BESM składała się z 6 modeli.

BESM-1

BESM-1, oryginalnie zwany po prostu BESM lub BESM AN ("BESM Akademii Nauk") został zbudowany w 1952 r[3][4]. Skonstruowana tylko jeden komputer BESM-1. Korzystał on z około 5 000 [[Lampa elektronowa|lamp elektronowych]. W momencie oddania do użytku, był to najszybszy komputer w Europie. Liczby zmiennoprzecinkowe były kodowane jako 39-bitowe słowa maszynowe - 32 bity dla cyrf znaczących, jeden bit dla znaku (dodatnie lub ujemne) i 1 + 5 bitów dla wykładnika potęgi. Ten komputer był w stanie działać na numerach w obszarze 10-9 - 1010 . BESM-1 miał 1024 słowa read-white memory ("RAM") bazujące na pamięci ferrytowej i 1024 słowa Pamięci tylko do odczytu korzystającej z diód półprzewodnikowych. Posiadał także zewnętrzny dysk twardy - 4 Taśmy magnetyczne po 30 000 słów każda i szybki dysk pamięci bębnowej z zdolnością przechowywania 5120 słów i sybkością dostępu 800 słów na sekundę. Ten komputer działał z prędkością 8-10 kFlopów. Zużycie energii wynosiło około 30 kW z wyłączeniem energii potrzebnej na system chłodzący.

BESM-2

BESM-2 także korzystał z lamp elektronowych.

BESM-3M i BESM-4

BESM-3M i BESM-4 korzystały z tranzystorów. Ich architektura była podobna do komputerów z serii M20 i M-220. Rozmiar słowa wynosił 45 bitów. Stworzono 30 komputerów typu BESM-4. BESM-4 wykorzystano do stworzenia pierwszej w historii animacji komputerowej[5][6]. Prototypy obydwu modeli były stworzone w latach 1962-63, a serię zaczęto produkować w 1964[7].

EPSILON, język makro z własnościami wysokiego poziomu, wliczając stringi i listy, opracowany przez Andreya Ershova w Nowosybirsku w 1967 r. był użyty, by zaimplementować ALGOL 68 na komputerach M-220[8].

BESM-6

 Główny artykuł: BESM-6.
BESM-6 w Muzeum Nauki w Londynie

BESM-6 był najbardziej znanym i wpływowym komputerem z serii, zaprojektowanym w Instytucie Precyzyjnej Mechaniki i Inżynierii Komputerowej imienia Lebedeva. Prace zakończono w 1965 r. Produkcja wystartowała w 1968 r. i była kontynuowana przez następne 19 lat[9].

Bibliografia

  • Boris Nikolaevich Malinovsky, Pioneers of Soviet Computing [online], 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-05-09].
  • Doron Swade, Back in the U.S.S.R., „Inc.”, 1996 [dostęp 2021-12-03] [zarchiwizowane z adresu 1997-04-13]. - kurator muzeum sugeruje, że rosyjskie superkompuetery BESM mogły być lepsze od amerykańskich we wszesnym etapie Zimnej Wojny.
  • Al Williams, A Look Back at the USSR Computer Industry [online], Hackaday [dostęp 2022-07-16].

Zobacz także

Przypisy

  1. ↑ Н.П. Бусленк, В.Н. Бусленко, Беседы о поколениях ЭВМ, Молодая гвардия, 1977, s. 240 (ros.).
  2. ↑ Nicolas Metropolis, A History of Computing in the Twentieth Century, Elsevier Inc, Academic Press, 1980, s. 152, ISBN 978-0-12-491650-0.
  3. ↑ Nicolas Metropolis, History of Computing in the Twentieth Century, Elsevier, 2014, s. 194, ISBN 978-1-4832-9668-5.
  4. ↑ John Impagliazzo, Eduard Proydakov, Perspectives on Soviet and Russian Computing: First IFIP WG 9.7 Conference, SoRuCom 2006, Petrozavodsk, Russia, July 3-7, 2006, Revised Selected Papers, Springer, 2011, s. 14, ISBN 978-3-642-22816-2.
  5. ↑ "Kitty": One of the First-Ever Computer Animations [online] [dostęp 2011-05-28] [zarchiwizowane z adresu 2011-05-10].
  6. ↑ "Kitty": One of the First-Ever Computer Animations, www.geekosystem.com, 22 marca 2010 [dostęp 2018-04-21].
  7. ↑ Одинцов Игорь Олегович, Профессиональное программирование. Системный подход, 2 изд., БХВ-Петербург, 2004, s. 401, ISBN 5-94157-457-6 (ros.).
  8. ↑ EPSILON macro language [online] [dostęp 2007-05-29].
  9. ↑ Очерки по истории советской вычислительной техники и школ программирования (Издательство "Открытые Системы" (Eseje o historii Sowieckich komputerów i szkół programowania (Open Systems Publishing) [online] [dostęp 2023-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-30] (ros.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=BESM_(rodzina_komputerów)&oldid=70616783”