BESM (rodzina komputerów)

BESM (ros. БЭСМ – Большая Электронно-Счётная Машина^[1]^[2], Bolszaja Elektronno-Szczotnaja Maszina – Duża Elektroniczna Maszyna Licząca) - nazwa serii sowieckich komputerów typu mainframe skonstruowanych w latach 50. i 60. w Akademii Nauk ZSRR pod kierunkiem akademika Lebiediewa. Seria komputerów BESM zaczęła się jako następca komputerów MESM ("Małaja Elektronno-Szczotnaja Maszina", "Mała Elektroniczna Maszyna Licząca"). Komputery MESM były konstruowane w latach 1948-1951 i były jednymi z pierwszych elektronicznych komputerów zbudowanych w kontynentalnej Europie.

Modele[edytuj | edytuj kod]

Seria komputerów BESM składała się z 6 modeli.

BESM-1[edytuj | edytuj kod]

BESM-1, oryginalnie zwany po prostu BESM lub BESM AN ("BESM Akademii Nauk") został zbudowany w 1952 r^[3]^[4]. Skonstruowano tylko jeden komputer BESM-1. Korzystał on z około 5 000 lamp elektronowych. W momencie oddania do użytku, był to najszybszy komputer w Europie. Liczby zmiennoprzecinkowe były kodowane jako 39-bitowe słowa maszynowe - 32 bity dla cyrf znaczących, jeden bit dla znaku (dodatnie lub ujemne) i 1 + 5 bitów dla wykładnika potęgi. Ten komputer był w stanie działać na numerach w obszarze 10^-9 - 10¹⁰. BESM-1 miał 1024 słowa read-white memory ("RAM") bazujące na pamięci ferrytowej i 1024 słowa pamięci tylko do odczytu korzystającej z diód półprzewodnikowych. Posiadał także zewnętrzny dysk twardy - 4 taśmy magnetyczne po 30 000 słów każda i szybki dysk pamięci bębnowej ze zdolnością przechowywania 5120 słów i szybkością dostępu 800 słów na sekundę. Ten komputer działał z prędkością 8-10 kFlopów. Zużycie energii wynosiło około 30 kW z wyłączeniem energii potrzebnej na system chłodzący.

BESM-2[edytuj | edytuj kod]

BESM-2 także korzystał z lamp elektronowych.

BESM-3M i BESM-4[edytuj | edytuj kod]

BESM-3M i BESM-4 korzystały z tranzystorów. Ich architektura była podobna do komputerów z serii M20 i M-220. Rozmiar słowa wynosił 45 bitów. Stworzono 30 komputerów typu BESM-4. BESM-4 wykorzystano do stworzenia pierwszej w historii animacji komputerowej^[5]. Prototypy obydwu modeli były stworzone w latach 1962-63, a serię zaczęto produkować w 1964^[6].

EPSILON, język makro z własnościami wysokiego poziomu, wliczając stringi i listy, opracowany przez Andreya Ershova w Nowosybirsku w 1967 r. był użyty, by zaimplementować ALGOL 68 na komputerach M-220^[7].

BESM-6[edytuj | edytuj kod]

Główny artykuł: BESM-6.

BESM-6 był najbardziej znanym i wpływowym komputerem z serii, zaprojektowanym w Instytucie Precyzyjnej Mechaniki i Inżynierii Komputerowej imienia Lebiediewa. Prace zakończono w 1965 r. Produkcja wystartowała w 1968 r. i była kontynuowana przez następne 19 lat^[8].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Boris NikolaevichB.N. Malinovsky Boris NikolaevichB.N., Pioneers of Soviet Computing [online], 2010 [zarchiwizowane z adresu 2011-05-09] .
DoronD. Swade DoronD., Back in the U.S.S.R., „Inc.”, 1996 [dostęp 2021-12-03] [zarchiwizowane z adresu 1997-04-13] . - kurator muzeum sugeruje, że rosyjskie superkompuetery BESM mogły być lepsze od amerykańskich we wszesnym etapie Zimnej Wojny.
AlA. Williams AlA., A Look Back at the USSR Computer Industry [online], Hackaday [dostęp 2022-07-16] .

Zobacz także[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Н.П.Н.П. Бусленк Н.П.Н.П., В.Н.В.Н. Бусленко В.Н.В.Н., Беседы о поколениях ЭВМ, Молодая гвардия, 1977, s. 240 (ros.).
↑ NicolasN. Metropolis NicolasN., A History of Computing in the Twentieth Century, Elsevier Inc, Academic Press, 1980, s. 152, ISBN 978-0-12-491650-0 .
↑ NicolasN. Metropolis NicolasN., History of Computing in the Twentieth Century, Elsevier, 2014, s. 194, ISBN 978-1-4832-9668-5 .
↑ JohnJ. Impagliazzo JohnJ., EduardE. Proydakov EduardE., Perspectives on Soviet and Russian Computing: First IFIP WG 9.7 Conference, SoRuCom 2006, Petrozavodsk, Russia, July 3-7, 2006, Revised Selected Papers, Springer, 2011, s. 14, ISBN 978-3-642-22816-2 .
↑ "Kitty": One of the First-Ever Computer Animations [online] [dostęp 2011-05-28] [zarchiwizowane z adresu 2011-05-10] .
↑ Одинцов ИгорьО.И. Олегович Одинцов ИгорьО.И., Профессиональное программирование. Системный подход, 2 изд., БХВ-Петербург, 2004, s. 401, ISBN 5-94157-457-6 (ros.).
↑ EPSILON macro language [online] [dostęp 2007-05-29] .
↑ Очерки по истории советской вычислительной техники и школ программирования (Издательство "Открытые Системы" (Eseje o historii Sowieckich komputerów i szkół programowania (Open Systems Publishing) [online] [dostęp 2023-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-30] (ros.).

[1] Н.П.Н.П. Бусленк Н.П.Н.П., В.Н.В.Н. Бусленко В.Н.В.Н., Беседы о поколениях ЭВМ, Молодая гвардия, 1977, s. 240 (ros.).

[2] NicolasN. Metropolis NicolasN., A History of Computing in the Twentieth Century, Elsevier Inc, Academic Press, 1980, s. 152, ISBN 978-0-12-491650-0 .

[3] NicolasN. Metropolis NicolasN., History of Computing in the Twentieth Century, Elsevier, 2014, s. 194, ISBN 978-1-4832-9668-5 .

[4] JohnJ. Impagliazzo JohnJ., EduardE. Proydakov EduardE., Perspectives on Soviet and Russian Computing: First IFIP WG 9.7 Conference, SoRuCom 2006, Petrozavodsk, Russia, July 3-7, 2006, Revised Selected Papers, Springer, 2011, s. 14, ISBN 978-3-642-22816-2 .

[5] "Kitty": One of the First-Ever Computer Animations [online] [dostęp 2011-05-28] [zarchiwizowane z adresu 2011-05-10] .

[6] Одинцов ИгорьО.И. Олегович Одинцов ИгорьО.И., Профессиональное программирование. Системный подход, 2 изд., БХВ-Петербург, 2004, s. 401, ISBN 5-94157-457-6 (ros.).

[7] EPSILON macro language [online] [dostęp 2007-05-29] .

[8] Очерки по истории советской вычислительной техники и школ программирования (Издательство "Открытые Системы" (Eseje o historii Sowieckich komputerów i szkół programowania (Open Systems Publishing) [online] [dostęp 2023-06-15] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-30] (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]