Formacja Nemegt: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nowa strona - formacja Nemegt, jednostka listostratygraficzna Mongolii, znana z bogatej fauny (m.in. dinozaurów), badana w latach 1960-tych i '70-tych przez wyprawy polsko-mongolskie |
Drobne merytoryczne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Avimimus excavation.jpg|mały|Odsłonięcia formacji Nemegt na obszarze typowym (Nemegt, Mongolia)]] |
[[Plik:Avimimus excavation.jpg|mały|Odsłonięcia formacji Nemegt na obszarze typowym (Nemegt, Mongolia)]] |
||
'''Formacja Nemegt''' – jednostka [[Litostratygrafia|litostratygraficzna]] ([[Formacja (geologia)|formacja]]) górnej kredy [[Mongolia|Mongolii]], odsłaniająca się na [[Gobi|Pustyni Gobi]]. |
'''Formacja Nemegt''' – jednostka [[Litostratygrafia|litostratygraficzna]] ([[Formacja (geologia)|formacja]]) [[Kreda późna|górnej kredy]] [[Mongolia|Mongolii]], odsłaniająca się na [[Gobi|Pustyni Gobi]]. |
||
== Stratotyp, datowanie, historia badań == |
== Stratotyp, datowanie, historia badań == |
||
[[Stratotyp]] formacji znajduje się na południe od Góry Nemegt (Nemegt Uul)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = F. Fanti, P. R. Bell, P. J. Currie, K. Tsogtbaatar |tytuł = The Nemegt Basin — One of the best field laboratories for interpreting Late Cretaceous terrestrial ecosystems |czasopismo = Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology |data = 2018-04-01 |data dostępu = 2024-01-18 |issn = 0031-0182 |wolumin = 494 |opis = THE LATE CRETACEOUS NEMEGT ECOSYSTEM: DIVERSITY, ECOLOGY, AND GEOLOGICAL SIGNATURE |s = 1–4 |doi = 10.1016/j.palaeo.2017.07.014 |url = https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0031018217306806}}</ref>. Wiek formacji zawiera się w przedziale [[kampan]]–[[mastrycht]]<ref>{{Cytuj |autor = Jin-Young Park, Yuong-Nam Lee, Yoshitsugu Kobayashi, Louis L. Jacobs, Rinchen Barsbold, Hang-Jae Lee, Namsoo Kim, Kyo-Young Song, Michael J. Polcyn |tytuł = A new ankylosaurid from the Upper Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia and implications for paleoecology of armoured dinosaurs |czasopismo = Scientific Reports |data = 2021-11-25 |data dostępu = 2024-01-18 |issn = 2045-2322 |wolumin = 11 |numer = 1 |s = 22928 |doi = 10.1038/s41598-021-02273-4 |url = https://www.nature.com/articles/s41598-021-02273-4 |język = en}}</ref>. |
[[Stratotyp]] formacji znajduje się na południe od Góry Nemegt (Nemegt Uul)<ref name=":0">{{Cytuj |autor = F. Fanti, P. R. Bell, P. J. Currie, K. Tsogtbaatar |tytuł = The Nemegt Basin — One of the best field laboratories for interpreting Late Cretaceous terrestrial ecosystems |czasopismo = Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology |data = 2018-04-01 |data dostępu = 2024-01-18 |issn = 0031-0182 |wolumin = 494 |opis = THE LATE CRETACEOUS NEMEGT ECOSYSTEM: DIVERSITY, ECOLOGY, AND GEOLOGICAL SIGNATURE |s = 1–4 |doi = 10.1016/j.palaeo.2017.07.014 |url = https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0031018217306806}}</ref>. Wiek formacji zawiera się w przedziale [[kampan]]–[[mastrycht]]<ref>{{Cytuj |autor = Jin-Young Park, Yuong-Nam Lee, Yoshitsugu Kobayashi, Louis L. Jacobs, Rinchen Barsbold, Hang-Jae Lee, Namsoo Kim, Kyo-Young Song, Michael J. Polcyn |tytuł = A new ankylosaurid from the Upper Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia and implications for paleoecology of armoured dinosaurs |czasopismo = Scientific Reports |data = 2021-11-25 |data dostępu = 2024-01-18 |issn = 2045-2322 |wolumin = 11 |numer = 1 |s = 22928 |doi = 10.1038/s41598-021-02273-4 |url = https://www.nature.com/articles/s41598-021-02273-4 |język = en}}</ref>. |
||
Według tradycyjnej interpretacji jednostką bezpośrednio podległą formacji Nemegt (starszą od niej) jest [[Formacja Barun Goyot|formacja Baruungoyot]] (Barun Goyot)<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Ryszard Gradziński, Zofia Kielan-Jaworowska, Teresa Maryańska |tytuł = Upper Cretaceous Djadokhta, Barun Goyot and Nemegt formations of Mongolia, including remarks on previous subdivisions |czasopismo = Acta Geologica Polonica |data = 1977 |data dostępu = 2024-01-18 |wolumin = 27 |numer = 3 |s = 281–318 |url = https://geojournals.pgi.gov.pl/agp/article/view/9555 |język = en}}</ref>. Według nowszych danych te dwie formacje zazębiają się, czyli są przynajmniej częściowo równowiekowe<ref>{{Cytuj |autor = Federico Fanti, Philip J. Currie, Demchig Badamgarav |tytuł = New Specimens of Nemegtomaia from the Baruungoyot and Nemegt Formations (Late Cretaceous) of Mongolia |czasopismo = PLOS ONE |data = 8 lut 2012 |data dostępu = 2024-01-18 |issn = 1932-6203 |wolumin = 7 |numer = 2 |s = e31330 |doi = 10.1371/journal.pone.0031330 |pmid = 22347465 |pmc = PMC3275628 |url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0031330 |język = en}}</ref>. |
|||
Badania paleontologiczne na tym obszarze rozpoczęły ekspedycje amerykańskie w latach '20-tych XX wieku. W latach 1963–1971 odbyły się cztery [[Polsko-mongolskie wyprawy paleontologiczne|wyprawy polsko-mongolskie]]. Następnie miały miejsce wyprawy radziecko-mongolskie, a od 1990 badania współorganizują [[Mongolska Akademia Nauk]] i [[Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej]]<ref name=":0" />. |
Badania paleontologiczne na tym obszarze rozpoczęły ekspedycje amerykańskie w latach '20-tych XX wieku. W latach 1963–1971 odbyły się cztery [[Polsko-mongolskie wyprawy paleontologiczne|wyprawy polsko-mongolskie]]. Następnie miały miejsce wyprawy radziecko-mongolskie, a od 1990 badania współorganizują [[Mongolska Akademia Nauk]] i [[Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej]]<ref name=":0" />. |
Wersja z 12:52, 18 sty 2024
Formacja Nemegt – jednostka litostratygraficzna (formacja) górnej kredy Mongolii, odsłaniająca się na Pustyni Gobi.
Stratotyp, datowanie, historia badań
Stratotyp formacji znajduje się na południe od Góry Nemegt (Nemegt Uul)[1]. Wiek formacji zawiera się w przedziale kampan–mastrycht[2].
Według tradycyjnej interpretacji jednostką bezpośrednio podległą formacji Nemegt (starszą od niej) jest formacja Baruungoyot (Barun Goyot)[1][3]. Według nowszych danych te dwie formacje zazębiają się, czyli są przynajmniej częściowo równowiekowe[4].
Badania paleontologiczne na tym obszarze rozpoczęły ekspedycje amerykańskie w latach '20-tych XX wieku. W latach 1963–1971 odbyły się cztery wyprawy polsko-mongolskie. Następnie miały miejsce wyprawy radziecko-mongolskie, a od 1990 badania współorganizują Mongolska Akademia Nauk i Amerykańskie Muzeum Historii Naturalnej[1].
Środowisko i biota
Współczesnym analogiem dla środowiska, w którym tworzyły się osady formacji Nemegt jest śródlądowa delta Okawango[5].
Formacja znana jest z bardzo bogatej bioty lądowej i słodkowodnej, przede wszystkim kręgowców kopalnych (żółwie, dinozaury, ssaki)[6][7]. Ponadto opisano stamtąd bezkręgowce (małżoraczki)[8] i florę (ramienice)[9].
Niektórym skamieniałościom znalezionym w skałach należących do tej formacji nadano nazwy od toponimu Nemegt, na przykład rodzajom:
- Nemegtia Szczechura, 1978 (zwierzę, małżoraczek)[8]
- Nemegtichara Karczewska et Ziembińska-Tworzydło (roślina, ramienica)[9]
- Nemegtomaia Lü, Tomida, Azuma, Dong & Lee, 2005 (zwierzę, dinozaur)[10]
- Nemegtosaurus Nowiński, 1971 (zwierzę, dinozaur)[11]
Przypisy
- ↑ a b c F. Fanti i inni, The Nemegt Basin — One of the best field laboratories for interpreting Late Cretaceous terrestrial ecosystems, „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”, 494, THE LATE CRETACEOUS NEMEGT ECOSYSTEM: DIVERSITY, ECOLOGY, AND GEOLOGICAL SIGNATURE, 2018, s. 1–4, DOI: 10.1016/j.palaeo.2017.07.014, ISSN 0031-0182 [dostęp 2024-01-18] .
- ↑ Jin-Young Park i inni, A new ankylosaurid from the Upper Cretaceous Nemegt Formation of Mongolia and implications for paleoecology of armoured dinosaurs, „Scientific Reports”, 11 (1), 2021, s. 22928, DOI: 10.1038/s41598-021-02273-4, ISSN 2045-2322 [dostęp 2024-01-18] (ang.).
- ↑ Ryszard Gradziński , Zofia Kielan-Jaworowska , Teresa Maryańska , Upper Cretaceous Djadokhta, Barun Goyot and Nemegt formations of Mongolia, including remarks on previous subdivisions, „Acta Geologica Polonica”, 27 (3), 1977, s. 281–318 [dostęp 2024-01-18] (ang.).
- ↑ Federico Fanti , Philip J. Currie , Demchig Badamgarav , New Specimens of Nemegtomaia from the Baruungoyot and Nemegt Formations (Late Cretaceous) of Mongolia, „PLOS One”, 7 (2), 2012, e31330, DOI: 10.1371/journal.pone.0031330, ISSN 1932-6203, PMID: 22347465, PMCID: PMC3275628 [dostęp 2024-01-18] (ang.).
- ↑ Thomas R. Holtz , Mystery of the horrible hands solved, „Nature”, 515 (7526), 2014, s. 203–205, DOI: 10.1038/nature13930, ISSN 0028-0836 [dostęp 2024-01-18] (ang.).
- ↑ T. Jerzykiewicz , D.A. Russell , Late Mesozoic stratigraphy and vertebrates of the Gobi Basin, „Cretaceous Research”, 12 (4), 1991, s. 345–377, DOI: 10.1016/0195-6671(91)90015-5, ISSN 0195-6671 [dostęp 2024-01-18] .
- ↑ Formacja Nemegt – Encyklopedia Dinozaury.com [online], www.encyklopedia.dinozaury.com [dostęp 2024-01-18] .
- ↑ a b Janina Szczechura , Fresh-water ostracodes from the Nemegt Formation (Upper Cretaceous) of Mongolia, „Palaeontologia Polonica”, 38, 1978, 65−121 .
- ↑ a b Jadwiga Karczewska , Maria Ziembińska-Tworzydło , Age of the Upper Cretaceous Nemegt Formation (Mongolia) on charophytan evidence, „Acta Palaeontologica Polonica”, 28 (1–2), 1983, s. 137–146 .
- ↑ Junchang L i inni, Nemegtomaia gen. nov., a Replacement Name for the Oviraptorosaurian Dinosaur Nemegtia Lü et al., 2004, a Preoccupied Name, „Bull. Natn. Sci. Mus., Tokyo, Ser. C”, 31, 2005, s. 51 .
- ↑ Aleksander Nowiński , Nemegtosaurus mongoliensis, n. gen., n. sp. (Sauropoda) from the uppermost Cretaceous of Mongolia, „Palaeontologia Polonica”, 25, 1971, s. 57-81 .