Čučuk Stana
| Data i miejsce urodzenia |
1795 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1849 |
| Narodowość | |
| Małżeństwo | |
| Dzieci |
Milan, Aleksander, Eufrozyna |
Čučuk Stana, cyr. Чучук Стана (ur. 1795 w Sikole, zm. 1849 w Atenach) – serbska rozbójniczka, bohaterka serbskiej epickiej poezji ludowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w 1795 roku we wsi Sikole w pobliżu miasta Negotin w Serbii, w rodzinie emigrantów z Hercegowiny. Miała dwie siostry: Stojnę i Stamenę, a także młodszego brata Mihaila. Ojciec, który pragnął mieć syna, ubierał córki w chłopięce ubrania[1]. Przydomek „Čučuk” (od tureckiego küçük – mały) Stanie nadano z powodu niskiego wzrostu. Ukończyła szkołę średnią w mieście Bela Crkva.
W 1812 roku Stana poznała Hajduka Veljko, jednego z przywódców pierwszego powstania serbskiego i zamieszkała z nim, chociaż znacznie starszy Veljko miał żonę. Veljko nie mógł się rozwieść bez zgody Cerkwi i by poślubić Stanę, miał przekupić kapłanów. Stana walczyła z nim z karabinem w rękach przeciwko Turkom i czterokrotnie została ranna[2]. Gdy w 1813 roku Velko został zabity, zamieszkała w Pančevie[1][3].
Później wyszła za mąż za greckiego wojskowego, pułkownika rosyjskiej armii, bohatera i uczestnika wojny o niepodległość Grecji – Jeorgakisa Olymbiosa, z którym przeprowadziła się na Wołoszczyznę, w tym do Bukaresztu. Jeorgakis zginął 29 czerwca 1821 w bitwie w mołdawskiej wiosce Sculeni, wysadzając się w klasztorze Secu[4], gdy Stana była w ciąży. Mieli już dwoje dzieci: Milana i Aleksandra. Córka Eufrozyna urodziła się po śmierci ojca. Ze względu na bezpieczeństwo dzieci Stana przeniosła się z nimi do Chocimia w Imperium Rosyjskim, gdzie schroniło się wielu innych uczestników rewolucji serbskiej[5][2].
Po wyzwoleniu Grecji Stana zamieszkała z dziećmi w Atenach[1]. Jako wdowa po greckim bohaterze Olymbiosie otrzymała niewielką emeryturę państwową.
Zmarła w 1849 roku, według innych źródeł w 1850. Grób nie zachował się[1].
W kulturze[edytuj | edytuj kod]
Miłość Veljka i Stany była jednym z ulubionych motywów serbskich legend. Niedaleko Sokobanji na górze Ozren znajduje się skała, na której mieli sobie przysięgać wieczną miłość. Młode pary uważają, że pocałunek w tym miejscu zapewni ich związkowi trwałość, a samotni, że dotknięcie skały pomoże znaleźć „drugą połówkę”. Przekazywany jest również przepis na pomadkę, która ma sprawić, by usta stały się czerwone i ponętne jak usta Stany. Należy wziąć ostrą mieloną czerwoną paprykę, wymieszać z miodem i płatkami róży. Usta posmarowane wieczorem rano będą pełne i czerwone[1].
Motyw Čučuk Stany pojawiał się również w serbskiej kulturze:
- 1907 – serbski kompozytor Stevan Hristić napisał muzykę do utworu o życiu Stany Čučuk[6]
- 1972 – został nakręcony film fabularny Čučuk Stana, w którym rolę Stany zagrała serbska aktorka Svetlana Bojković[7]
- 1981 – została wydana książka o życiu Stany Čučuk Stana, 1795–1849 – žena Hajduk Veljka i grčkog narodnog heroja Georgakisa Olimpiosa, której autorem był Dušic Popović Stojković[8][9]
- 2017 – Slobodan Stanišić opublikował książkę Čučuk Stana devojka sa sto megdana[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Čučuk Stana – Hajdučka kraljica [online], iSerbia, 5 kwietnia 2018 [dostęp 2020-05-02] (serb.).
- ↑ a b Čučuk Stana: Hajduk u suknji nestvarne lepote [online], Dnevno.rs, 7 października 2014 [dostęp 2020-05-02] (chorw.).
- ↑ Istorija koju niste učili u školi: Hajduk Veljko i Čučuk Stana – ljubavna priča na srpski način [online], WANNABE MAGAZINE, 7 stycznia 2012 [dostęp 2020-05-02] (ang.).
- ↑ Greek War of Independence 1821-30, [w:] The Encyclopedia of Warfare Imperial Wars 1815–1914, Amber Books Ltd, 17 września 2013, ISBN 978-1-78274-125-1 [dostęp 2020-05-07] (ang.).
- ↑ Čučuk Stana - mala zavodnica, a velika ratnica [online], www.novosti.rs [dostęp 2020-05-02] (serb.).
- ↑ Aleksandra Bogdanović, Rođen srpski kompozitor i dirigent Stevan Hristić – 1885. godine [online], Dnevno.rs, 19 czerwca 2015 [dostęp 2020-05-02] (chorw.).
- ↑ Cucuk Stana. [dostęp 2020-05-02].
- ↑ Čučuk Stana, 1795-1849 žena Hajduk Veljka i grčkog narodnog heroja Georgakisa Olimpiosa.
- ↑ Dušica Popović Stojković, Čučuk Stana, 1795-1849: žena Hajduk Veljka i grčkog narodnog heroja Georgakisa Olimpiosa, Negotin: [s.n.], 1981 [dostęp 2020-05-02].
- ↑ Čučuk Stana devojka sa sto megdana: Slobodan Stanišić [online], Knjizara.com [dostęp 2020-05-02] (serb.).