Adlocutio

Scena adlocutio na sestercjuszu Hadriana

Adlocutio (łac., lm. adlocutiones) – w starożytnym Rzymie specjalne przemówienie cesarza do zgromadzonych wojsk.

Termin specyficzny, używany przez Rzymian dla określenia wystąpienia (uroczystej mowy) cesarza skierowanego do wojsk – odpowiednik współczesnego rozkazu wodza naczelnego lub proklamacji do armii. Na ogół władca kierował je do żołnierzy przed rozpoczęciem kampanii wojennej, podczas wizytacji lub przy innej szczególnie ważnej okazji.

W pełnej postaci występuje jedynie na zabytkach numizmatycznych, gdzie zazwyczaj stojący na trybunie (suggestus) cesarz w asyście prefekta obozu (praefectus castrorum) zwraca się do wojska przedstawionego umownie w postaci chorążych (signifer). Znane m.in. z medalionu Gordiana Piusa, monet Galby, Trajana czy z całej serii sesterców Hadriana, gdzie cesarz bywa zwykle przedstawiony konno, a ukazujących jego adlocutio do wojsk w różnych częściach cesarstwa.

W dużej rzeźbie statuarycznej motyw ten znany jest z przede wszystkim z dwóch zachowanych pomników cesarskich: Augusta z Prima Porta oraz konnego pomnika Marka Aureliusza.

Bibliografia

• Seth W. Stevenson, C. Roach Smith, Frederic W. Madden: A Dictionary of Roman Coins, Republican and Imperial. London: G. Bell and Sons, s. 364-367
• William Smith, William Wayte, G.E. Marindin: A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. London: John Murray, 1870