Ba-neb-dżed
| bóg płodności | |
 Banebdżed – malowidło z grobowca w Doliny Królów (późny okres Nowego Państwa) | |
| Występowanie | |
|---|---|
| Wcielenie zwierzęce |
baran, kozioł |
| Teren kultu | |
| Rodzina | |
| Żona | |
| Dzieci | |
Banebdżed (Benebdżed) – staroegipskie bóstwo płodności, przedstawiane w postaci barana, kozła, także w postaci antropomorficznej.
Imię jego dosłownie znaczyło „baran, pan Dżedu”[1] lub „ba, pan Dżedu”[2]. W mitologii egipskiej pojawił się w kontekście mitu o walce Seta i Horusa o spuściznę po Ozyrysie. Z Setit (Sehel), gdzie rządził, został przywołany przez Atuma na zebranie Wielkiej Dziewiątki bogów dla rozsądzenia sporu. Nie podjął się wydania wyroku, doradził jednak, ażeby pisemnie zapytano o radę boginię Neit[3].
Głównym ośrodkiem kultu Banebdżeda było Mendes (egip. Pi-bi-neb-Dżedet) w Delcie, choć jako potężne prabóstwo płodności obdarzano go czcią w całym państwie[4]. Obok niego oddawano tam cześć jego małżonce – bogini-rybie Hatmehit i synowi – Harpokratesowi[1][2]. W Delcie uważany był za dziadka Imhotepa (tę rolę przypisano mu w procesie deifikacji boskiego lekarza)[5]. Już w okresie Średniego Państwa barana z Mendes uznawano też za ba Ozyrysa[6].
Początkowo Banebdżed przedstawiany był pod postacią barana (w Mendes zachowało się cmentarzysko baranów pogrzebanych w sarkofagach)[1][2]. Od czasów Ramessydów wyobrażano go jako kozła[1]. Gdy został antropomorfizowany, kozioł w dalszym ciągu pozostał jego postacią zwierzęcą. W Epoce Późnej utożsamiany był z Ozyrysem, Grecy nazywali go Mendesem i identyfikowali z Panem[4]. Niekiedy też utożsamiano go z Chnumem[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d A. Dembska: Kultura starożytnego Egiptu. Słownik. s. 28.
- ↑ a b c G. Hart: A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. Routledge, s. 52–53.
- ↑ J. Lipińska, M. Marciniak, Mitologia starożytnego Egiptu, s. 115.
- ↑ a b J. Lipińska, M. Marciniak, Mitologia starożytnego Egiptu, s. 191.
- ↑ G. Hart, Mity egipskie, s. 76.
- ↑ M. Lurker, Bogowie i symbole starożytnych Egipcjan, s. 55.
- ↑ G. Pinch: Egyptian Mythology. A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt. s. 114–115.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Albertyna Dembska, Kultura starożytnego Egiptu. Słownik, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1995, ISBN 83-02-05922-6, OCLC 749432726.
- Hart G., A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, Abingdon 2000. ISBN 0-415-05909-7.
- George Hart, Mity egipskie, Janusz Karkowski (tłum.), Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, ISBN 83-7255-059-X, OCLC 69625040.
- Jadwiga Lipińska, Marek Marciniak, Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1986, ISBN 83-221-0135-X, OCLC 830960142.
- Manfred Lurker, Bogowie i symbole starożytnych Egipcjan, Warszawa: Czytelnik, 1995, ISBN 83-07-02470-6.
- Pinch G., Egyptian Mythology. A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt, Oxford 2003. ISBN 0-19-517024-5.