Brama Śląskiego Ogrodu Zoologicznego w Chorzowie
 nr rej. B/626/92[1]
| |
 Brama w 2009 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Ukończenie budowy |
1876 |
Położenie na mapie Chorzowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°16′50,6″N 18°59′28,0″E/50,280722 18,991111
| |
Brama Śląskiego Ogrodu Zoologicznego w Chorzowie – brama stanowiąca główne wejście na teren Śląskiego Ogrodu Zoologicznego, przeniesiona z zespołu pałacowo-parkowego w Świerklańcu. Jest jednym z nielicznych zachowanych reliktów ze świerklanieckiego założenia von Donnersmarcków[1][a].
W roku 1992 kamienna brama wpisana została do rejestru zabytków ruchomych województwa katowickiego[1]. W roku 2012 wpis rozszerzono o metalowe ogrodzenie: bramy, furty i przęsła[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Brama stanowiła część założenia pałacowo-parkowego hrabiego Guido Henckel von Donnersmarcka, w Świerklańcu. Pałac został zniszczony, splądrowany i spalony w 1945 roku, a wśród ocalałych elementów znajdowała się brama[3].
W latach 50. XX wieku brama została przeniesiona do Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie (obecnie Park Śląski)[1].
Przy przenosinach bramy i jej montażu w parku pojawiły się trudności. Wykonany pod bramę fundament przewidywał postawienie na nim obiektu o masie ok. 40 ton, po rozebraniu okazało się, że waży ona znacznie więcej – ok. 450 ton[4]. Złe obliczenia wynikały z braku dokładnej inwentaryzacji obiektu[4]. Brama przenoszona była bez wykonania wcześniejszej dokumentacji konserwatorskiej i oznakowania poszczególnych elementów, co spowodowało problemy z montażem na nowym miejscu[5]. Przy stawianiu bramy zmieniono również jej układ w stosunku do ogrodzenia. Oryginalnie ogrodzenie odchodziło od wejścia po obu stronach łukowo do tyłu, obecnie zakręca do przodu, w kierunku alei Żyrafy[6].
Ustalenia konserwatorskie[edytuj | edytuj kod]
W 2010 roku Śląski Ogród Zoologiczny zwrócił się do Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o rozszerzenie wpisu do rejestru zabytków o metalowe elementy bramy[1]. Na skutek wniosku, dr Elżbieta Nosek przeprowadziła badania mające na celu ustalenie, czy wraz z bramą przeniesiono ze Świerklańca jej metalowe elementy[7]. Badania wykazały, że fragmenty ogrodzenia wykonane zostały pod koniec XIX wieku z tzw. żelaza pudlarskiego, co potwierdziło autentyczność metalowych elementów ogrodzenia[8].
Konserwacja bramy[edytuj | edytuj kod]
W 2013 roku zakończyły się prace konserwatorskie bramy i ogrodzenia. W trakcie prac usunięto grubą warstwę zanieczyszczeń i zabrudzeń z elementów kamiennych. Następnie usunięto cementowe spoiny. Kolejnymi etapami były dezynfekcja, wzmocnienie struktury piaskowca, uzupełnienie ubytków i impregnacja. Żeliwny lew w zwieńczeniu bramy został oczyszczony, a jego brakującą łapę dorobiono z żywicy poliestrowej. Na koniec wykonano scalenie kolorystyczne oraz odtworzono kolorystykę lwa na postawie śladów farby znalezionych w jego paszczy[9].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Z obiektów budowlanych oprócz bramy zachowały się: Pałac Kawalera, kościół z mauzoleum, tarasy z rzeźbami Emanuela Fremieta oraz ruiny zamku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Rolak ↓, s. 275.
- ↑ Rolak ↓, s. 280.
- ↑ Tajemnice Parku Śląskiego: Oto, czego nie wiesz o Śląskim Ogrodzie Zoologicznym, a warto! [online], mojchorzow.pl [dostęp 2023-09-30].
- ↑ a b Rolak ↓, s. 277.
- ↑ Rolak ↓, s. 277-278.
- ↑ Rolak ↓, s. 278.
- ↑ Rolak ↓, s. 279.
- ↑ Rolak ↓, s. 279-280.
- ↑ Farby KABE odnawiają zabytkową Bramę Główną Śląskiego Ogrodu Zoologicznego [online], www.muratorplus.pl [dostęp 2023-09-30].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jarosław Rolak: Brama lwa. Czyli słów kilka o bramie i ogrodzeniu Śląskiego Ogrodu Zoologicznego w Chorzowie. W: Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego. T. 4: Blaski średniowiecza. Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2012. ISBN 978-83-85871-65-1.