Cerkiew Świętych Piotra i Pawła w Surażu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cerkiew Świętych Piotra i Pawła
cerkiew parafialna
Ilustracja
cerkiew świętych Piotra i Pawła na pierwszym planie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Suraż

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Eparchia

wileńska i liewska

Wezwanie

Świętych Piotra i Pawła

Wspomnienie liturgiczne

Świętych Apostołów Piotra i Pawła

brak współrzędnych

Cerkiew Świętych Piotra i Pawła – prawosławna cerkiew, zbudowana w Surażu w XVI w., rozebrana po 1864 r. w związku z budową nowej cerkwi Przemienienia Pańskiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Budynek powstał przed r. 1560 – w opisie pomiaru gruntów z tego roku opisano bowiem istniejące w Surażu trzy świątynie prawosławne: Świętych Piotra i Pawła, św. Jana oraz Przemienienia Pańskiego. Cerkiew Świętych Piotra i Pawła była budowlą drewnianą, niewielkich rozmiarów[1].

Po zawarciu unii brzeskiej parafia Świętych Piotra i Pawła przyjęła jej postanowienia. Należała kolejno do unickiej metropolitalnej diecezji kijowsko-wileńskiej (była jedną z 19 placówek duszpasterskich w dekanacie białostockim), w latach 1797-1809 zaś do diecezji supraskiej (również w dekanacie białostockim), a po jej skasowaniu – do diecezji brzeskiej[2]. W latach 80. XVIII w. w dokumentach wizytacji kanonicznej opisano świątynię jako bardzo ubogą, to samo przekazano o jej wyposażeniu[3]. W tej samej dokumentacji jako druga patronka cerkwi w Surażu pojawia się św. Prakseda[4].

W latach 1834–1836 w Kościele unickim w Imperium Rosyjskim z inicjatywy władz rosyjskich przeprowadzona została akcja usuwania elementów obcych prawosławnej tradycji rosyjskiej, mająca przygotować do planowanej unifikacji Kościoła unickiego z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym. W jej ramach ze świątyń wynoszono ławki, organy oraz wizerunki świętych czczonych jedynie w Kościele katolickim, wstawiano natomiast ikonostasy i rosyjskie księgi liturgiczne[5]. Podobne działania przeprowadzono w Surażu; do cerkwi po wieloletniej przerwie wstawiono ikonostas, usunięto natomiast zlatynizowane elementy wyposażenia[1]. Przed przystąpieniem do przekształcania w tym duchu wnętrz świątyń w dekanacie białostockim wyodrębniono spośród nich grupę najuboższych cerkwi; świątynia suraska znalazła się wśród nich[6]. W 1836 dziekan Leon Markiewicz informował, iż w cerkwi suraskiej nie było żadnych prawosławnych utensyliów liturgicznych[7]. Uzupełniano je w kolejnych latach[8]. W budynku znajdował się obraz św. Franciszka z Asyżu[9]. Cerkiew w Surażu nie posiadała również Ewangeliarza cerkiewnosłowiańskiego, a jedynie w języku polskim[10].

W 1839 r., po synodzie połockim, parafia suraska stała się ponownie prawosławną[1]. Rok wcześniej liczyła 303 wiernych[11]. Sergiusz Borowik podaje, że jej patronami byli nadal święci Piotr i Paweł[1], natomiast według Ireny Matus w 1837 r. parafia nosiła wezwanie Opieki Matki Bożej[12]. W końcu lat 40. XIX w. eparchia wileńska i litewska przekazywała dodatkowe kwoty na utrzymanie cerkwi w Surażu z uwagi na małą liczbę wiernych (380 osób) i fakt, iż w jej otoczeniu żyli głównie katolicy[1].

W 1863 r. uczestnicy powstania styczniowego powiesili na drzewie przed plebanią proboszcza suraskiej parafii ks. Konstantego Prokopowicza. Został on pochowany przy cerkwi filialnej w Zawykach; następnie nagrobek przeniesiono na cmentarz prawosławny w Białymstoku na Jaroszówce[1][4][13]. Wydarzenie to sprawiło, że władze duchowne zainteresowały się podupadłą cerkwią w Surażu, postanawiając w miejsce zniszczonej świątyni drewnianej wznieść nową murowaną. Obiekt ten, cerkiew Przemienienia Pańskiego, oddano do użytku liturgicznego w 1867 r.[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g S. Borowik, Nie ma już parafii w Surażu, Przegląd Prawosławny nr 3 (201), marzec 2002.
  2. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 54–57. ISBN 978-83-7431-364-3.
  3. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 94. ISBN 978-83-7431-364-3.
  4. ↑ a b G. Sosna, A. Troc-Sosna, Suraż (Przemienienia Pańskiego). [dostęp 2012-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-30)].
  5. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 355. ISBN 978-83-227-2672-3.
  6. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 299. ISBN 978-83-7431-364-3.
  7. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 244. ISBN 978-83-7431-364-3.
  8. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 248, 251–252, 260. ISBN 978-83-7431-364-3.
  9. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 293. ISBN 978-83-7431-364-3.
  10. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 265. ISBN 978-83-7431-364-3.
  11. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 102. ISBN 978-83-7431-364-3.
  12. ↑ Matus I.: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013, s. 86. ISBN 978-83-7431-364-3.
  13. ↑ Rys historyczny miejscowości w gminie Suraż
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_Świętych_Piotra_i_Pawła_w_Surażu&oldid=72789654”