Chajka Klinger

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chajka Klinger
Data i miejsce urodzenia

25 września 1917
Będzin

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 1958
Izrael

Chajka Klinger (ur. 25 września 1917 w Będzinie, zm. 18 kwietnia 1958 w Izraelu) – polsko-żydowska działaczka ruchu oporu w czasie II wojny światowej, jedna z czołowych postaci Żydowskiej Organizacji Bojowej w getcie będzińskim, autorka dzienników opisujących historię żydowskiego podziemia i nazistowskie deportacje.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Chajka Klinger urodziła się 25 września 1917 roku w Będzinie, w ubogiej chasydzkiej rodzinie[1]. Uczyła się w dwujęzycznym gimnazjum, biegle posługiwała się językiem polskim, hebrajskim i niemieckim[1]. Po wstąpieniu w latach 30. do Ha-Szomer Ha-Cair, szybko zaczęła obejmować stanowiska kierownicze w strukturach organizacji[1]. W 1938 roku uczestniczyła w kaliskich szkoleniach przygotowujących do życia emigracyjnego[1].

Po nieudanej próbie ucieczki z Polski po wybuchu II wojny światowej Klinger powróciła do Będzina, gdzie zajęła się reaktywacją ruchu młodzieżowego, na początku 1940 roku[2] współprowadząc lokalny oddział Ha-Szomer Ha-Cair[2][3] i udzielając się także na szczeblu rejonu Zagłębia[2]. Dwa lata później współzakładała będziński oddział Żydowskiej Organizacji Bojowej, forsując ideę samoobrony[4]. Inspiracją do samoorganizacji była wcześniejsza wizyta Mordechaja Anielewicza, którego gościła Klinger[5], znająca osobiście także inne ważne postaci warszawskich struktur Ha-Szomer Ha-Cair[6]. Klinger należała do przywódców lokalnej samoobrony[5][6]. Została wybrana przez swoich towarzyszy, by próbowała za wszelką cenę przeżyć, by później opowiedzieć losy mieszkańców getta[4]. Schwytana 1 sierpnia 1943 roku, została poddana ciężkim torturom przez Gestapo, których ślady nosiła do końca życia[4]. By uniknąć deportacji do Auschwitz, zbiegła z obozu przejściowego i ukrywała się[4] u Piotra i Karoliny[7] Kobylców i rodziny Banasików[4]. W tym okresie spisała swoje przeżycia w dzienniku[4]. Po czterech miesiącach u Kobylców, Klinger przedostała się przez słowacką granicę[7], po czym na zebraniu słowackich struktur Ha-Szomer Ha-Cair dała świadectwo Zagłady i opowiedziała o powstaniu w getcie warszawskim[4]. To samo świadectwo dała później w kręgach konspiracyjnych na Węgrzech, zachęcając do zbrojnego oporu[4].

W marcu 1944 roku Klinger dotarła do Palestyny[7]. W jej drogę zaangażowanych było wiele konspiracyjnych środków ze względu na to, iż była pierwszą osobą z polskiego kierownictwa Ha-Szomer Ha-Cair, która ocalała, oraz posiadała dzienniki zawierające szczegóły sytuacji podziemia w Polsce[8]. Na miejscu zdała obszerne relacje dotyczące samoobrony żydowskiej i deportacji, które wstrząsnęły opinią[6][8]. Osiadła w kibucu Ha-Ogen, gdzie podejmowała się różnych prac. Początkowo pracowała także nad redakcją swoich dzienników, z czasem porzucając jednak to zajęcie[8]. Wersja, nad którą pracowała w 1944 roku, zawiera chronologiczną historię Ha-Szomer Ha-Cair i Żydowskiej Organizacji Bojowej oraz szerszy kontekst wydarzeń, niż w spisanym naprędce pierwszym dzienniku[9]. W szczególności jej opis działań ŻOB był wyjątkowy na tle innych świadectw wojennych[10]. Fragmenty jej tekstów pojawiały się na łamach licznych czasopismach i zbiorach, choć Klinger nie odpowiadała znaczna ingerencja w tekst, jakiej dopuszczali się redaktorzy[8].

18 kwietnia 1958 Chajka Klinger popełniła samobójstwo[6][11][8].

Po raz pierwszy całe dzienniki Klinger opublikowano w Izraelu rok po śmierci Klinger, jednak w znacznie ocenzurowanej formie[6]. W 2011 roku ukazało się po hebrajsku opracowanie wykorzystujące całość notatek Klinger[10]; jego polskie tłumaczenie ukazało się pod tytułem Skazana na życie. Dzienniki i życie Chajki Klinger[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Ronen 2013 ↓, s. 335.
  2. ↑ a b c Ronen 2013 ↓, s. 335–336.
  3. ↑ Będzin, [w:] The United States Holocaust Memorial Museum encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, Martin Dean, Melvin Hecker (red.), t. 2, Ghettos in German-occupied Eastern Europe. Part A, Bloomington 2012, s. 142, ISBN 978-0-253-00202-0.
  4. ↑ a b c d e f g h Ronen 2013 ↓, s. 336.
  5. ↑ a b Ronen 2013 ↓, s. 339–340.
  6. ↑ a b c d e Avihu Ronen, Chajka Klinger [online], Jewish Women's Archive, 1999 [dostęp 2023-05-06] (ang.).
  7. ↑ a b c d Anna Malinowska, Grota była niczym podziemny "pałac" z systemem wentylacyjnym i alarmowym. "To była największa taka akcja ratunkowa w regionie" [online], Wyborcza.pl, 19 października 2022 [dostęp 2023-05-06].
  8. ↑ a b c d e Ronen 2013 ↓, s. 337.
  9. ↑ Ronen 2013 ↓, s. 343.
  10. ↑ a b Ronen 2013 ↓, s. 344.
  11. ↑ „A tutaj było kiedyś tak rajsko”. Krótka historia getta w Będzinie [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2023-05-06] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chajka_Klinger&oldid=72083587”