Cwetko Uzunowski
| |
 generał pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 grudnia 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1994 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1937–1939, |
| Siły zbrojne |
|
| Stanowiska |
komisarz Sztabu Głównego NOVJ w Macedonii |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
minister, urzędnik państwowy |
| Odznaczenia | |
  
| |
Cwetko Uzunowski (ps. „Abaz”; ur. 24 grudnia 1912 w Carew dworze, zm. 1994 w Skopju) – bojownik jugosłowiańskiej partyzantki antyhitlerowskiej, działacz komunistyczny, generał pułkownik Jugosłowiańskiej Armii Ludowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 24 grudnia 1912 r. we wsi Carew Dwor. W wieku 12 lat wyjechał do Belgradu, gdzie uczył się zawodu[1]. W 1934 wstąpił do związku zawodowego. Został zatrzymany przez policję i skazany na 2,5 roku więzienia, które odbywał w więzieniu w Požarevacu. Po wyjściu z więzienia wrócił do rodzinnego miasta, po czym ponownie wyjechał do Belgradu. W 1937 został członkiem Komunistycznej Partii Jugosławii[1]. 18 czerwca 1937 przybył do Hiszpanii i do 1939 r. walczył po stronie republikanów w wojnie domowej. Służył w baterii im. Wasiła Kołarowa. Po upadku Republiki Hiszpańskiej trafił do obozu koncentracyjnego we Francji i przebywał w nim do 1941 r.[2] W wymienionym roku został wysłany do pracy przymusowej w Niemczech, w Espenheim pod Lipskiem, skąd zbiegł i przedostał się do Jugosławii[1].
Przystąpił do socjalistycznej partyzantki jugosłowiańskiej we wrześniu 1941 r.[1] Wspólnie z Michajłą Apostołskim tworzył oddziały partyzanckie w Macedonii Wardarskiej[1]. We wrześniu 1941 został członkiem Regionalnego Sztabu Wojskowego Macedonii. Od wiosny 1943 był komisarzem politycznym w Sztabie Głównym Narodowyzwoleńczej Armii i Partyzanckich Oddziałów Macedonii[3]. Po utworzeniu Komunistycznej Partii Macedonii w marcu 1943 został wybrany członkiem jej Komitetu Centralnego[4]. Był delegatem na drugie spotkanie Antyfaszystowskiej Rady Wyzwolenia Narodowego Jugosławii. Uczestniczył w pierwszym, założycielskim posiedzeniu Antyfaszystowskiej Rady Wyzwolenia Narodowego Macedonii (ASNOM) w Prespie w pierwszych dniach sierpnia 1943 r.[3] Było na nim obecnych 35 macedońskich działaczy komunistycznych. Na posiedzeniu podjęto decyzje o przekształcaniu istniejących w Macedonii oddziałów partyzanckich w bataliony i brygady. Postanowiono również bardziej stanowczo wystąpić przeciwko macedońskim tendencjom autonomistycznym, na rzecz wzmacniania dążeń do budowy wspólnego państwa jugosłowiańskiego z udziałem Macedonii[3]. Cwetko Uzunowski został członkiem Komitetu Inicjatywnego ASNOM, który miał pełnić funkcję tymczasowego rządu przyszłej jugosłowiańskiej i socjalistycznej Macedonii[5]. W październiku 1943 r. członkowie Sztabu Głównego Narodowyzwoleńczej Armii i Partyzanckich Oddziałów Macedonii ogłosili Manifest do narodu macedońskiego, w którym zapowiadano utworzenie, po zwycięstwie nad hitlerowskimi Niemcami, wspólnego państwa z Serbami, Chorwatami i Słoweńcami oraz innymi narodami Jugosławii, na zasadzie równoprawności[6].
W marcu 1944 r. Komitet Inicjatywny wezwał wszystkie lokalne komitety narodowyzwoleńcze do organizowania zebrań i konferencji na terytoriach Macedonii, które zostaną wyzwolone spod okupacji, w celu wyboru delegatów do ASNOM. Ostatecznie ASNOM utworzona została 2 sierpnia tego samego roku w monasterze św. Prochora Pczińskiego[7]. Wtedy też proklamowano utworzenie Ludowej Republiki Macedonii[7].
Po wojnie był członkiem Rady Wykonawczej Ludowej Republiki Macedonii[1], Rady Wykonawczej Jugosławii, zaś w latach 1946-1953 był ministrem spraw wewnętrznych Ludowej Republiki Macedonii[4]. Uczestniczył w organizacji represji wymierzonych w przeciwników nowego ustroju Jugosławii[4]. Stracił stanowisko z powodu popełnionych nadużyć – Uzunowski i jego podwładni przywłaszczyli sobie znaczne sumy pieniędzy i złota skonfiskowanego u zamożnych mieszkańców Macedonii, na własną rękę dokonywali konfiskat połączonych z pobiciami[8]. W kolejnych latach pełnił funkcje dyrektora departamentu obrony cywilnej w państwowym sekretariacie spraw wewnętrznych Jugosławii, następnie był dyrektorem departamentu w sekretariacie obrony narodowej Jugosławii[1]. Odszedł z armii w stopniu generała porucznika[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h M. Stojanowski, B. Stojanowski, Woeni generali wo Makedonija (1943-2017), Europa 92, Koczani 2017, s. 352.
- ↑ Учесници во Шпанската граѓанска војна од Македонија. [dostęp 2021-10-10].
- ↑ a b c Irena Stawowy-Kawka, Historia Macedonii, Wrocław-Warszawa-Kraków 2000, s. 230-231.
- ↑ a b c Dimitar Bechev, Historical Dictionary of North Macedonia, Rowman & Littlefield, 3 września 2019, ISBN 978-1-5381-1962-4 [dostęp 2023-04-13] (ang.).
- ↑ Irena Stawowy-Kawka, Historia Macedonii, Wrocław-Warszawa-Kraków 2000, s. 241.
- ↑ Irena Stawowy-Kawka, Historia Macedonii, Wrocław-Warszawa-Kraków 2000, s. 232.
- ↑ a b I. Stawowy-Kawka: Historia Macedonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000, s. 242-244. ISBN 83-04-04549-4.
- ↑ [https://www.strumski.com/books/Kosta_Tsyrnushabnov_Makedonizmyt_Sbit.pdf K. Cyrnuszanow, Makedonizmyt i syprotiwata na Makedonija sresztu nego], Uniwersitetsko izdatelstwo "Sw. Kliment Ochridski", Sofia 1992, s. 390.