Cmentarz Mariacki

Cmentarz Mariacki

Południowa część pl. Mariackiego, kościół św. Barbary. Ciemną kostką zaznaczono przebieg dawnego muru cmentarza.
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Typ cmentarza	parafialny
Wyznanie	rzymskokatolickie
Stan cmentarza	zlikwidowany
Data otwarcia	1222
Data likwidacji	1796
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Cmentarz Mariacki
Położenie na mapie Polski Cmentarz Mariacki
Położenie na mapie województwa małopolskiego Cmentarz Mariacki
Położenie na mapie Krakowa Cmentarz Mariacki
50°03′41″N 19°56′21″E

Cmentarz Mariacki – dawny przykościelny cmentarz wokół kościoła Mariackiego w Krakowie na Starym Mieście.

Został założony w 1222 r. w tym samym czasie co kościół. Pierwszy raz został wspomniany w źródłach w 1313.

W 1338 r. z fundacji Mikołaja Wierzynka powstała kaplica cmentarna św. Barbary, w latach 1394–1399 po jej wyburzeniu zbudowano kościół św. Barbary. W końcu XV wieku wzniesiono przy niej cmentarną kaplicę Ogrojcową z plastycznym wyobrażeniem Chrystusa w Ogrojcu i z wiecznie płonącą lampą, ufundowaną przez ród Szwarców.

Nekropolia obwiedziona była wysokim murem z pięcioma bramami. Główna brama cmentarza znajdowała się na wprost wejścia do kościoła. W zwieńczeniu bramy znajdowała się figura Matki Bożej Łaskawej. W 1771 rzeźbę ufundowała matka konfederata, żołnierza M. Sokołowskiego, który miał być pochowany w zbiorowym grobie na cmentarzu, uznany za zmarłego wydostał się z mogiły.

Na terenie cmentarza odbywali karę kuny drobni przestępcy, jawnogrzesznice, opilcy i bluźniercy. Kuna była umieszczona przy wychodzących na cmentarz drzwiach kościoła Mariackiego (zachowana). W kościelnej kruchcie znajdowała się również niewielka cela więzienna, której zakratowane okienko wychodziło na cmentarz. Miało to wywołać skruchę u przebywających w niej więźniów skazanych za niewielkie wykroczenia. Na terenie cmentarza wznosiła się też latarnia umarłych, czyli kolumna, na szczycie której w nocy płonęło światło.

Cmentarz zlikwidowano w 1796 r. ze względu na biskupi zakaz grzebania zmarłych w obrębie murów z 1795 r. oraz w wyniku wprowadzenia w 1797 r. przez cesarza Austrii Józefa II nowych przepisów sanitarnych zakazujących urządzania cmentarzy i pochówków w granicach miast. Zburzono mur, splantowano teren. Późnobarokową figurę Marii z bramy cmentarnej przeniesiono przed kościół oo. kapucynów i osadzono na kolumnie. U zbiegu ulic Podwale i Kapucyńskiej stała do 1941 gdy przeniesiono ją w obecne miejsce na Planty, u wylotu ul. Jagiellońskiej.

W 1822 ekshumowano szczątki pochowanych i przeniesiono na cmentarz Rakowicki. Na miejscu cmentarza urządzono plac nazwany oficjalnie w 1858, początkowo placem Panny Marii a potem Mariackim. Na murach kościoła Mariackiego zachowało się wiele epitafiów a przy wejściu do prezbiterium grobowiec Jacka Augustyna Łopackiego.

Granice dawnej nekropolii wokół kościoła są oznaczone obecnie ciemną kostką brukową.

• 
  Tablica upamiętniająca Cmentarz.
• 
  Figura Madonny zdobiąca niegdyś bramę cmentarną (obecnie u wylotu ul. Jagiellońskiej).
• 
  Grobowiec Jacka Augustyna Łopackiego przy wejściu do prezbiterium kościoła Mariackiego.
• 
  Epitafium teściów Stanisława Zawadzkiego, rektora Akademii Krakowskiej, przy wejściu do prezbiterium kościoła Mariackiego.
• 
  Epitafium Katarzyny Fogelweder z Rapów. Być może warsztat Santiego Gucciego. Północna fasada kościoła.

Zobacz też

• Cmentarzysko przedlokacyjne na Rynku Głównym w Krakowie

Źródła

• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, wydawca Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, Kraków 2023, ISBN 978-83-66253-46-9 t. I, s. 202
• Elżbieta Supranowicz Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków 1995, ISBN 83-85579-48-6, s. 99