Dukat

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 7 lut 2018, była oparta na tej wersji.

Dukat – złota lub srebrna moneta używana w Europie od późnego średniowiecza do początków XX w.

Nazwa monety pochodzi ze średniowiecznej łaciny, w której słowo ducatus znaczy „odnoszący się do księcia bądź księstwa”, i oryginalnie oznaczała „monetę księcia” lub „monetę księstwa”^[1].

Pierwszym władcą, który od 1140 r. wybijał dukaty ze srebra, był Roger II – król Sycylii oraz książę Apulii i Kalabrii. Na tych srebrnych monetach widniała inskrypcja: "Sit tibi Christe datus quem tu regis iste ducatus" (łac. dosł. Tobie Chryste niech oddane będzie, to którym rządzisz księstwo) – stąd czasem można spotkać się z teorią, że nazwa monety pochodzi od ostatniego słowa tej sentencji.

W 1284 r. Republika Wenecka jako pierwsza wprowadziła do obiegu dukaty z czystego złota (dukat wenecki). Od XIV do XIX wieku dukaty emitowano w wielu innych krajach europejskich.

W Polsce po raz pierwszy wybity za Władysława Łokietka, a następnie od XVI do XIX w., zwany był powszechnie czerwonym złotym^[2]. 1 dukat o masie 3,46 g odpowiadał 3,43 g czystego złota o próbie 986. Największą monetą dukatową wybitą w Polsce było 100 dukatów z 1621 r o średnicy niespełna 70 mm i wadze 350 g złota próby 367^[3] (znana w liczbie 6 egz. – jest to obecnie jedna z najdroższych monet świata, która na licytacji w 2018 r. osiągnęła cenę 2,16 mln dolarów)^[4]^[5]. Podczas powstania listopadowego w Polsce (1830–1831) wprowadzono tzw. dukat powstańczy o masie 3,46 g.

Data wytłoczona na dukatach nie zawsze odpowiada dacie emisji. Np. jedno- i czterodukatówki z rokiem 1915 wybijane są przez mennicę wiedeńską do dziś. Jest to tzw. „nowe bicie” – czyli późniejsze wybijanie oficjalne monet z datą wcześniejszą niż rok wybicia.