Góry Bhutanu
Góry są w Bhutanie głównymi formami ukształtowania terenu. Bhutan znajduje się niemalże w całości na obszarze wschodnich Himalajów i charakteryzuje się jednymi z największych wysokości względnych na świecie[1]. Wysokości wahają się tam od 160 do przeszło 7500 m n.p.m. W niektórych przypadkach w odległości około 100 kilometrów od siebie znajdują się punkty położone na wysokościach różniących się nawet o 7000 metrów[1]. Najwyższym szczytem Bhutanu jest Gangkhar Puensum o wysokości 7570 m n.p.m., zlokalizowany w pobliżu granicy z Chinami. Dwadzieścia innych szczytów osiąga wysokości powyżej 7000 m n.p.m.[1]
Góry w Bhutanie są częścią trzech podstawowych fragmentów Himalajów: Himalajów Wysokich, Himalajów Małych i Himalajów Zewnętrznych (Siwalik)[2]. Himalaje Wysokie zajmują północny obszar kraju i ciągną się na granicy z Chinami. Składają się na nie szczyty o wysokościach od 5500 do ok. 7500 m n.p.m. Występują tam liczne lodowce górskie, zaś woda z nich spływająca sprzyja powstawaniu w głębokich dolinach pastwisk wykorzystywanych przez niewielkie społeczności wędrownych pasterzy[1]. Himalaje Małe osiągają wysokości od 1500 do 5500 m n.p.m. i przybierają kształt ostrogi, ciągnąc się od północnego zachodu ku południowemu wschodowi, a następnie skręcając na północny wschód[3]. Kraina ta stanowi ekonomiczne i kulturalne centrum kraju. Tam też pojawia się najwięcej charakterystycznych dla tego regionu dzongów, buddyjskich klasztorów o charakterze obronnym. W południowej części Bhutanu przeważają niezbyt wysokie pasma Siwaliku, osiągające do 1500 m n.p.m. wysokości[2]. Pasma te zbudowane są z piaskowców, podczas gdy wyższe partie górskie tworzą przede wszystkim gnejsy osadzone na warstwach zbudowanych z mik oraz łupków[3].
Doliny Bhutanu są zazwyczaj tworzone przez rzeki zasilane w wodę z lodowców górskich oraz deszczów monsunowych. Większość populacji kraju jest skoncentrowana w tego typu dolinach oraz niewielkich powierzchniowo nizinach[1]. Mimo stałego rozwoju sieci dróg lądowych i modernizacji już istniejących, podróżowanie z jednej doliny do drugiej jest wciąż bardzo trudne[1]. Przez centralną część kraju biegną południkowo Góry Czarne, przez które przebiega dział wodny rzek Sankosz i Manas-czʽu[1]. Obecność wielu zamkniętych dolin sprzyja utrzymywaniu się na terenie kraju wielu grup o odmiennym języku i kulturze[2].
Himalaje Wysokie[edytuj | edytuj kod]
Wysokie Himalaje pokrywają północną część Bhutanu, gdzie szczyty osiągają wysokości przekraczające 7000 m n.p.m. Najwyższe pasmo ciągnie się przez dystrykty Ha, Paro i Thimphu. Częściowo obejmuje też dystrykty Gasa, Wangdü Pʽodrang, Bumtʽang oraz Lhünce[1]. Najwyższym szczytem Bhutanu jest Gangkhar Puensum o wysokości 7570 m n.p.m.[4] Szczyt ten jest również uznawany za najwyższą niezdobytą przez człowieka górę[5]. Kilka wysokich szczytów, w tym Gangkhar Puensum, Kulha-kʽangri oraz Tongsganjiabu, leży na obszarze spornym pomiędzy Bhutanem a Chinami. Większość spośród pozostałych szczytów o wysokości przekraczającej 7000 m n.p.m. leży w dystrykcie Gasa[6].
W Wielkich Himalajach znajduje się większość spośród lodowców górskich Bhutanu. W regionie tym znajduje się w sumie 677 lodowców górskich[7] i 2674 jezior polodowcowych[8]. Dochodzi tam do częstych powodzi glacjalnych[9].
Himalaje Małe i Siwalik[edytuj | edytuj kod]
Himalaje Małe pokrywają środkową część Bhutanu i składają się z wielu mniejszych pasm. Góry Dongkya położone są na trójstyku granic Bhutanu, Chin (Tybetu) oraz Indii (stanu Sikkim)[2]. Góry Czarne przebiegają przez środek kraju i oddzielają słabo zaludnioną część zachodnią od odmiennej pod względem etnicznym części centralnej i najgęściej zaludnionej części wschodniej. W dolinach Gór Czarnych przetrwało do dnia dzisiejszego wiele niewielkich grup etnicznych, posługujących się własnymi, specyficznymi językami, takimi jak Lakha, Nyenkha oraz 'Ole[10]. Góry Donga znajdują się nieco na wschód od Gór Czarnych i oddzielają od siebie dorzecza rzek Raidak i Manas-czʽu[3]. Góry Tawang stanowią natomiast wschodnią granicę Bhutanu[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Robert L. Worden: Nepal and Bhutan: Country studies. Library of Congress, 1991, s. 266-270.
- ↑ a b c d e Awadhesh Coomar Sinha: Himalayan Kingdom Bhutan: Tradition, Transition, and Transformation. Indus Publishing, 2001, s. 19-22. ISBN 81-7387-119-1.
- ↑ a b c James Sutherland Cotton, Richard Burn, William Stevenson Meyer: Imperial Gazetteer of India .... Clarendon Press, 1908, s. 154.
- ↑ Bhutan. CIA: The World Factbook. [dostęp 2016-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-28)]. (ang.).
- ↑ Clark Carter: The 5 highest unclimbed mountains in the world. Adventure Playbook, 23 października 2015. [dostęp 2016-03-19]. (ang.).
- ↑ Govinda Rizal: Bhutan-China Border Mismatch. Bhutan News Service, 1 stycznia 2013. [dostęp 2016-03-19]. (ang.).
- ↑ Shuji Iwata: GLACIERS OF BHUTAN—An Overview. [dostęp 2016-03-19]. (ang.).
- ↑ Bhutan. Climate Adaptation to Protect Human Health. [dostęp 2016-03-19]. (ang.).
- ↑ Glacial Lake Outburst Floods (GLOF). Glaciers. [dostęp 2016-03-19]. (ang.).
- ↑ Lindsay Brown, Bradley Mayhew, Stan Armington, Richard Whitecross: Bhutan. Ediz. Inglese. Lonely Planet, 2007, s. 62-113. ISBN 978-1-74220-314-0.