Hafciarstwo
Hafciarstwo – dziedzina włókiennictwa, obejmująca ręczne i maszynowe wytwarzanie haftów[1].
Istnienie haftów w czasach starożytnych zostało potwierdzone dla niektórych państw bliskowschodnich i afrykańskich, w tym Asyrii, Babilonii i Persji oraz Egiptu. Na obszarze Europy techniki hafciarskie stosowane były przez Greków co najmniej od V stulecia p.n.e., w krajach azjatyckich zostały zaś udokumentowane dla V i IV wieku p.n.e.[1]
W Rzymie w III i II wieku p.n.e. hafciarze zajmujący się ozdabianiem chust, początkowo przybywający z hellenistycznej Grecji, byli zaliczani – wraz z wytwórcami pasów, folusznikami, farbiarzami sukien, tkaczami welonów oraz sukiennikami – do rzemieślników wytwarzających artykuły luksusowe[2].
W średniowiecznej Europie jako gałąź rzemiosła hafciarstwo jest poświadczone dla XI wieku. W XIII stuleciu na terenie państw niemieckich i włoskich organizacje cechowe hafciarzy były wspólne ze szmuklerzami, jednak później wyodrębnili się oni z cechów zbiorczych[1]. W innych krajach, m.in. na ziemiach polskich, jeszcze w XV wieku rzemieślnicy zawodowo zajmujący się wykonywaniem haftów byli zrzeszeni w cechach wraz z malarzami i złotnikami, wyodrębniając się z nich jako osobny cech dopiero w okresie nowożytnym[3]. W XV wieku na terenie państw włoskich i iberyjskich z hafciarstwa i pasamonictwa jako osobna dziedzina włókiennictwa i najmłodsza technika włókiennicza wyodrębniło się koronkarstwo[4][5].
Podobnie jak filcownictwo oraz płóciennictwo i wyrób grubszego sukna, hafciarstwo było dziedziną włókiennictwa uprawianą w niemal wszystkich krajach europejskich[5]. W kolejnych stuleciach najważniejsze ośrodki hafciarstwa powstały we Flandrii i Francji oraz krajach włoskich i południowoniemieckich[1].
W średniowiecznej i nowożytnej Europie zawodowi hafciarze wykonywali haft na krosienkach, rozciągając materiał będący podkładem na ramach[4]. Jako podkłady były wykorzystywane gotowe tkaniny, filc i skóry. Poza warsztatami hafciarskimi w miastach istniały również pracownie dworskie i klasztorne. Haftowanie traktowane jako amatorskie zajęcie domowe szczególnie rozpowszechniło się w XVI i XVII wieku[1], gdy nastąpił wyraźny podział na zawodowe hafciarstwo zwane ciężkim, uprawiane przez wyspecjalizowanych rzemieślników, które było wykonywane na tkaninach wełnianych, jedwabnych i skórze oraz na hafciarstwo lekkie, zaliczane do robótek kobiecych, w którym hafty były wykonywane głównie na płótnie[5]. Wzorniki zawierające przykładowe hafty – początkowo rękopiśmienne, od lat 20. XVI wieku drukowane – umożliwiały niezawodowym hafciarkom stosowanie modnych typów ornamentu w swoich wyrobach[4]. Pod koniec XVIII stulecia, pod wpływem wschodnim, na kontynencie europejskim rozpowszechniło się amatorskie wykonywanie haftów na tamborku. Natomiast w połowie wieku XIX, po wprowadzeniu na rynek w roku 1828 pierwszych mechanicznych hafciarek, zaczęło się upowszechniać hafciarstwo maszynowe[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Marta Michałowska: Leksykon włókiennictwa. Surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006, s. 109, 110, 112. ISBN 83-922906-5-8.
- ↑ Beata Lelewska. "Żona posażna" w komediach Plauta. „Meander”. 53 (1), s. 20, 21, 1998. ISSN 0025-6285.
- ↑ Maria Taszycka: Hafciarstwo. W: Janina Kamińska, Maria Bogucka (red.): Zarys historii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku. Wrocław-Warszawa-Kraków: 1966, s. 259.
- ↑ a b c Irena Turnau: Moda i technika włókiennicza w Europie od XVI do XVIII wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 57, 222, 227. ISBN 83-04-01698-2.
- ↑ a b c Irena Turnau: Historia europejskiego włókiennictwa odzieżowego od XIII do XVIII wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 196, 210, 234, 258. ISBN 83-04-02414-4.