Irreantum

Dodaj linki
To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
The Book of Mormon
Księga Mormona, jedno z mormońskich pism świętych i jednocześnie źródło wzmianki o Irreantum

Irreantum (deseret 𐐆𐐡𐐀𐐈𐐤𐐓𐐊𐐣)[1] – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich (mormonów) słowo mające oznaczać wiele wód[2][3]. Pojawia się w 1. Księdze Nefiego, pod koniec opisu ośmioletniej wędrówki Lehiego oraz jego rodziny przez pustkowie. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów, którzy wzmiankę o nim umieszczają na tak zwanych mniejszych płytach Nefiego. Przewija się też w publikacjach krytycznych wobec tej tradycji religijnej, również w związku ze swą nazwą. Przez apologetów mormonizmu utożsamiany między innymi z Zatoką Omańską bądź Zatoką Perską.

Wymowa słowa[edytuj | edytuj kod]

Wymowa nazwy tego miejsca wzbudzała pewne zainteresowanie mormońskich badaczy. Została ona zresztą ujęta w przewodniku po wymowie, dołączanym do każdego egzemplarza anglojęzycznej wersji Księgi Mormona od 1981[4]. Źródła wskazują generalnie niemniej na znaczną różnicę między wymową preferowaną i powszechną współcześnie, a tą z wczesnego okresu kolonizacji terytorium Utah[5], jeżeli chodzi o wiele nazw i imion z Księgi Mormona. Nie ma takiej różnicy wszelako w przypadku Irreantum[6]. Pierwotna wymowa, zwłaszcza ta stosowana przez Josepha Smitha, ma pewne znaczenie w badaniach nazw własnych występujących w Księdze Mormona, choć, na gruncie mormońskiej teologii, nie jest w nich czynnikiem decydującym. Do ustalenia wymowy używanej przez Smitha wykorzystuje się między innymi wydanie Księgi Mormona w alfabecie deseret z 1869[7].

Istnieją wszelako relacje ludzi posługujących w procesie nazywanym przez świętych w dniach ostatnich tłumaczeniem Księgi Mormona, które rzucają światło na to, jak Smith pierwotnie radził sobie z nieznanymi słowami. Hugh Nibley, powołując się na relacje skrybów Smitha, stwierdził, że nigdy nie wymawiał on takich słów, zawsze poprzestając na ich przeliterowaniu[8]. Ściśle na gruncie mormońskiej teologii nie próbuje się dociekać pierwotnej wymowy tegoż słowa, podobnie jak nie prowadzi się takowych rozważań wobec słów i nazw nefickich[9].

Również na gruncie mormońskiej teologii zauważa się inherentną problematyczność wymowy nazw i imion przynależnych do tej mormońskiej świętej księgi. Ma to wynikać z tego, że żadne z nich nie zostało przekazane Josephowi Smithowi ustnie, z wyjątkiem może imienia Moroniego, który wszak przedstawił się Smithowi w wizji. Z doktrynalnego punktu widzenia sposób, w jaki bohaterowie Księgi Mormona wypowiadali te słowa, pozostał nieznany pierwszemu mormońskiemu przywódcy[10].

Pisownia słowa[edytuj | edytuj kod]

W trakcie procesu określanego przez świętych w dniach ostatnich jako tłumaczenie Księgi Mormona Oliver Cowdery, jeden ze skrybów posługujących Josephowi Smithowi, zapisał te słowo w obecnie znanej formie. Chwilę później poprawił je, dodając kolejne a. Prawdopodobnie myślał, że opuścił tą literę słuchając dyktującego Smitha. Ostatecznie jednak uświadomił sobie brak błędu i powrócił do pierwotnej pisowni, wciąż w obrębie oryginalnego manuskryptu. Zapis „Irreantum” wspierany jest również przez inne nazwy czy imiona występujące w tekście, chociażby Teankum. Manuskrypt oddany drukarzowi, a co za tym idzie i pierwsze wydanie tego świętego mormońskiego tekstu z 1830 używały takiej właśnie pisowni. Pojawia się ona również we wszystkich późniejszych wydaniach[11].

Umiejscowienie w tekście Księgi Mormona[edytuj | edytuj kod]

W ściśle teologicznym sensie wzmiankowane jest w partii materiału określanej mianem mniejszych płyt Nefiego[12][13][14]. Na kartach oficjalnych edycji Księgi Mormona, w tym tej obowiązującej od 1981, pojawia się wprost wyłącznie w piątym wersecie siedemnastego rozdziału 1. Księgi Nefiego[15][16][17]. Współcześnie używany system podziału na rozdziały i wersy sięga 1879[18]. W jej pierwszym wydaniu bowiem, opublikowanym w 1830, wzmianka o Irreantum była częścią drugiego rozdziału tej samej księgi[18]. Ocenia się, że mówiący bezpośrednio o Irreantum fragment został spisany 10 czerwca 1829[19].

Rola w tekście Księgi Mormona[edytuj | edytuj kod]

Pojawia się w tym świętym piśmie mormonizmu pod koniec opisu trwającej osiem lat wędrówki Lehiego, jego rodziny i towarzyszy przez pustkowie[20][21]. Wiadomo o nim poza tym niewiele[22]. Joseph Smith, nawiązując do Irreantum, wspominał o wielkim Oceanie Południowym, co było podnoszone przez znacznie późniejszą mormońską apologetykę[23].

W mormońskiej teologii oraz w badaniach nad Księgą Mormona[edytuj | edytuj kod]

Istnienie Irreantum nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych[24]. Proponowano wszelako rozmaite miejsca, które miałyby mu odpowiadać w kontekście geografii Bliskiego Wschodu. Próby te sięgają pierwszych systematycznych opracowań encyklopedycznych powiązanych z tą częścią mormońskiego kanonu. Obejmują także spekulacje czynione przez członków dwóch głównych denominacji mormońskich. Starszy George Reynolds w swym opublikowanym w 1891 A Dictionary of the Book of Mormon, Comprising Its Biographical, Geographical and Other Proper Names wspominał o obszarze na wschodnim wybrzeżu Półwyspu Arabskiego, konkretniej zaś o Zatoce Omańskiej bądź o Zatoce Perskiej[25]. Zgodził się z tą konkluzją także Alvin Knisley ze Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w swoim Dictionary of the Book of Mormon z 1909. Ograniczył się przy tym tylko do ogólnej konkluzji na temat wschodniego wybrzeża Półwyspu Arabskiego[26]. Jeden ze współczesnych komentarzy mówi tutaj z kolei o obszarze na północnym zachodzie Oceanu Indyjskiego[27].

Językoznawcy związani z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich rozważali obszernie etymologię nazwy tego obszaru. Wskazywali ogólnie na jego semickie bądź egipskie pochodzenie, dodając, że może wywodzić się z jakiegoś języka południowosemickiego[28]. Nie wykluczali wszakże różnorodnych możliwości, zasadniczo z powodów teologicznych[29].

Jest przy tym Irreantum terminem na gruncie badań nad Księgą Mormona terminem dość szczególnym. Spośród 188 nazw własnych zidentyfikowanych w tekście mormońskiej świętej księgi[30], bowiem jedynie sześć (poza Irreantum także między innymi deseret i rameumptom) otrzymało tłumaczenie już w samej jej treści[29]. Spekulowano, że musiało być albo nowym nefickim słowem, które wciąż było stosunkowo nieznane odbiorcom spisywanego na mniejszych płytach tekstu, albo stanowiło pożyczkę językową[31].

W krytyce Księgi Mormona[edytuj | edytuj kod]

Wyśmiewane przez krytyków mormonizmu jako jedno ze słów zmyślonych przez Smitha[32]. Wykorzystanie tego obszaru czy też jego nazwy w krytyce Księgi Mormona nie jest zresztą zjawiskiem nowym. Już Walter Franklin Prince w opublikowanym na łamach "American Journal of Psychology" artykule Psychological Tests for the Authorship of the Book of Mormon (1917) umieszczał ją w analizie czynników środowiskowych, które jego zdaniem wpłynęły na stworzenie mormońskiej świętej księgi. Wskazywał tu zwłaszcza na wpływy masonerii oraz politycznej aktywności antymasońskiej, aspektów jednocześnie obecnych w środowisku Josepha Smitha w czasie, w którym ten tekst był opracowywany i przygotowywany do druku[33].

W mormońskiej kulturze[edytuj | edytuj kod]

Niezależnie od spekulacji etymologicznych i teologicznych znalazło miejsce w mormońskiej kulturze. Swą nazwę zawdzięcza mu pismo literackie wydawane przez Association for Mormon Letters, wychodzące początkowo od marca 1999, później zaś ponownie od 2018[34].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Brigham Young University: IRREANTUM. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-10-11]. (ang.).
  2. ↑ George Reynolds: A Dictionary of the Book of Mormon, Comprising Its Biographical, Geographical and Other Proper Names. Salt Lake City: Joseph Hyrum Perry, 1891, s. 90-91.
  3. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 187. ISBN 978-0-02-904040-9.
  4. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 57.
  5. ↑ Huchel 2000 ↓, s. 59.
  6. ↑ Spendlove 2015 ↓, s. 54.
  7. ↑ Huchel 2000 ↓, s. 58.
  8. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 53.
  9. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 56.
  10. ↑ Wilcox 2019 ↓, s. 114.
  11. ↑ Brigham Young University: Irreantum Variant. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-10-11]. (ang.).
  12. ↑ Eldin Ricks: Story of the Formation of the Book of Mormon Plates. Orem: Orion Publishing, 2002, s. 5.
  13. ↑ Brigham Young University: Names by Plates. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-09-27]. (ang.).
  14. ↑ Księga Mormona Przewodnik do samodzielnego studiowania dla uczniów seminarium. Salt Lake City: Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, 2012, s. 11.
  15. ↑ Grant Hardy (red.): The Book Of Mormon: A Reader’s Edition. Urbana and Chicago: University of Illinois Press, 2003, s. 696. ISBN 978-0252073410.
  16. ↑ Index to the Triple Combination: Irreantum. [w:] The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints [on-line]. churchofjesuschrist.org. [dostęp 2021-05-25]. (ang.).
  17. ↑ George Reynolds: A Complete Concordance to the Book of Mormon. Salt Lake City: Deseret Book, 1900, s. 356.
  18. ↑ a b Mackay 1993 ↓, s. 104.
  19. ↑ Welch 2018 ↓, s. 48.
  20. ↑ Irreantum, [w:] Dennis L. Largey (red.), The Book of Mormon Reference Companion [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2003, lokalizacja 4189, ISBN 978-1-60908-763-0.
  21. ↑ Abraham H. Cannon: Questions and Answers on the Book of Mormon: Designed and Prepared Especially for the Use of the Sunday Schools in Zion. Salt Lake City: Juvenile Instructor Office, 1886, s. 23.
  22. ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the First Book of Nephi. Orem: Parrish Press, 2015, s. 153-154.
  23. ↑ Alan C. Miner: 1 Nephi 17. [w:] Step-by-Step Through the Book of Mormon [on-line]. stepbystep.alancminer.com. [dostęp 2021-10-14]. (ang.).
  24. ↑ Robert Herbert Holden: Mormon Handbook. Caldwell, Idaho: General Management LLC, 2010-2011, s. 62. ISBN 978-1257959044.
  25. ↑ George Reynolds: A Dictionary of the Book of Mormon, Comprising Its Biographical, Geographical and Other Proper Names. Salt Lake City: Joseph Hyrum Perry, 1891, s. 154.
  26. ↑ I. [w:] Book of Mormon Dictionary [on-line]. centerplace.org. [dostęp 2021-10-14]. (ang.).
  27. ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the First Book of Nephi. Orem: Parrish Press, 2015, s. 154.
  28. ↑ Hoskisson, Hauglid i Gee 2002 ↓, s. 92-93.
  29. ↑ a b Hoskisson, Hauglid i Gee 2002 ↓, s. 90.
  30. ↑ Black 2011 ↓, s. 119.
  31. ↑ Hoskisson, Hauglid i Gee 2002 ↓, s. 90-91.
  32. ↑ Shell Abegglen: Book of Mormon: The Bigger Picture. AuthorHouse, 2012, s. 29. ISBN 978-1477282403.
  33. ↑ Prince 1917 ↓, s. 379-380.
  34. ↑ Irreantum. [w:] DAWNING OF A BRIGHTER DAY Twenty-First Century Mormon Literature [on-line]. associationmormonletters.org. [dostęp 2021-10-10]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Irreantum&oldid=71328181”