Julius Madritsch
| Data i miejsce urodzenia |
4 sierpnia 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 czerwca 1984 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
przemysłowiec |
| Narodowość |
austriacka |
| Odznaczenia | |
| |
Juliusz Madritsch (ur. 4 sierpnia 1906 w Wiedniu, zm. 11 czerwca 1984 tamże) – austiriacki przedsiębiorca, który pomógł ocalić życie Żydów podczas holocaustu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wiosną 1940 Madritsch przyjechał do Krakowa, aby uniknąć wstąpienia do niemieckich sił zbrojnych. Jako wyszkolony bławatnik (kupiec handlujący jedwabnymi tkaninami), został mianowany zarządcą dwóch żydowskich sklepów cukierniczych: Hogo i Strassberg. Madritsch wkrótce dowiedział się, że może zarobić więcej pieniędzy poprzez produkcję tkanin. Pod koniec 1940 był w stanie otworzyć fabrykę szycia w Krakowie z 300 maszynami do szycia, która zapewniała pracę około 800 Żydom i Polakom. Podobnie jak Oskar Schindler, Madritsch zyskał miano dobrego człowieka, który dobrze traktuje swoich żydowskich pracowników; był „cudowny dla swoich Żydów”.
W Krakowie Madritsch ocalił życie tysięcy Żydów, a także starał się uczynić ich życie bardziej znośnym. Zatrudniał wielu pracowników bez doświadczenia czy szkolenia zawodowego. Razem z menadżerem fabryki Raimundem Titschem zapewniał humanitarne i komfortowe warunki pracy. Każdy pracownik otrzymywał codziennie wystarczającą ilość chleba, aby umożliwić mu sprzedaż jego części i kupienie innych produktów spożywczych. Żydzi mogli nawiązywać kontakty z Polakami również poza fabryką. W kuchni fabryki karmiono ponad tysiąc żydowskich pracowników żywnością niedostępną nigdzie indziej. Ponadto Madritsch założył także nowe warsztaty, włączając obóz koncentracyjny w Płaszowie (w 1943, po tym jak krakowskie getto zostało zlikwidowane i zamknięte), getto w Bochni (w 1942) i getto w Tarnowie (w 1942; podobnie jak w Krakowie zatrudniał około 800 pracowników z 300 maszynami do szycia) Robił to, aby pomóc tak wielu Żydom, ilu tylko jest to możliwe. Twierdził, że zrobił to z powodu “ciągłego żebrania rady żydowskiej [w Krakowie]”.
Chwilę przed likwidacją krakowskiego getta w marcu 1943 Madritsch wraz z Oswaldem Bosko zatrudnili jak najwięcej rodzin, szczególnie tych posiadających dzieci, do swojej pobliskiej fabryki, chcieli w ten sposób uchronić jak najwięcej rodzin żydowskich. Dzieci niezdolne do pracy przebywały w tym czasie w domach Polaków. Kilka tygodni później uzyskał on zgodę na przewiezienie kilku Żydów do swoich fabryk w Tarnowie i Bochni. Zaledwie 12 dni po likwidacji krakowskiego Getta Madritschowi i Titschowi udało się przewieźć pociągiem jak najwięcej z pozostałych żydowskich pracowników.
Madritsch, aby uzyskać dla nich zaświadczenia pracy, stale interweniował u oficerów SS, policji oraz w Urzędzie Pracy. Generalne Gubernatorstwo wkrótce oskarżyło go o sabotowanie transportów Żydów oraz utrudnianie pracy Gestapo. To jednak nie powstrzymywało Madritscha, który zatrudniał kolejnych Żydów twierdząc, że są oni niezbędni w trudzie działań wojennych. W pewnym momencie Madritsch został aresztowany, ale znajomość z jednym z oficerów SS przyczyniła się do jego szybkiego uwolnienia.
Pod koniec sierpnia 1943 Amon Goeth komendant obozu w Płaszowie zlikwidował, największe we Wschodniej Galicji, tarnowskie getto. Madritsch był jednak pewny, że jego pracownikom nic nie grozi. Zostali oni zesłani na Śląsk do niewolniczego obozu pracy, znajdującego się na terenie fabryki olejów syntetycznych. Produkowali oni mundury dla tamtejszych oficerów SS. Ta praca pozwoliła im przeżyć, a niektórych z nich udało się potajemnie przewieźć na Węgry i Słowację.
14 września 1943 Madritsch został upoważniony do przeniesienia swoich fabryk do obozu pracy przymusowej w Płaszowie. Zatrudnił dwa tysiące Żydów jako pracowników i zapewnił im jedzenie, odzież i buty. Madritsch musiał zapłacić SS na jedzenie i inne zaopatrzenie. Kiedy Goeth dowiedział się, że prawie jedna czwarta pracowników Madritscha była powyżej górnej granicy wieku dla robotników niewolniczych, starał się odpowiednio obniżyć zatrudnienie. Madritsch skutecznie nalegał, że starsi pracownicy „byli najbardziej wartościowi”.
Do 1944 SS zamknięto fabryki na terenie Krakowa i deportowano wszystkich Żydów do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau i Gross Rosen. Madritsch nie miał fabryk obszaru Zachodniego, dlatego nie mógł dłużej chronić swoich żydowskich robotników. Jednak on i Oskar Schindler stali się najlepszymi przyjaciółmi. Schindler miał otworzyć wytwórnię amunicji w Brünnlitz, która miałaby zatrudniać Żydów. Kiedy nadszedł czas aby stworzyć słynną listę Schindlera w 1944 Schindler zgodził się, aby dodać sześćdziesiąt Żydów Madritscha. Jednak po wojnie ich przyjaźń zepsuła się, z powodu sporu o przeniesienie niektórych Żydów Madritscha do wytwórni Schindlera w Brünnlitz i innymi sprawami powiązanymi.
W 1964 Madritsch został uhonorowany jako „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” przez Instytut Jad Waszem. Był on przedstawiany w 1993 filmowej Liście Schindlera przez Hansa-Jörga Assmanna.
Juliusz Madritsch zmarł dnia 11 czerwca 1984. Został pochowany w Zentralfriedhof w Wiedniu.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- David Crowe. Oskar Schindler: The Untold Account of His Life, Wartime Activities, and the True Story Behind the List, Westview Press, 2004
- Martin Gilbert. The Righteous: The Unsung Heroes of the Holocaust, Henry Holt, 2002
- Julius Madritsch. Menschen in Not! (People in Distress!)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Documentation about Austrian Righteous Among the Nations
- Julius Madritsch – his activity to save Jews’ lives during the Holocaust, at Yad Vashem website