Lawa

Lawa wulkaniczna

10-metrowa fontanna lawy

Lawa – ciekły produkt działalności wulkanicznej, składający się głównie ze stopionych tlenków krzemu, żelaza, sodu, potasu, wapnia i innych metali. Ma podobny skład jak magma, z której stopienia powstaje, ale jest zubożona o składniki lotne.

Lawy można podzielić ze względu na zawartość dwutlenku krzemu (SiO₂) na:

• kwaśne – zawierające dużo SiO₂, są lepkie, płyną wolno i stosunkowo szybko krzepną; często powodują zaczopowanie krateru, co doprowadza do gwałtownych erupcji,
• zasadowe – zawierające mało SiO₂, mają mniejszą lepkość, dlatego szybciej płyną, a ich wylewy mają spokojny przebieg.
• pośrednie, o wartościach pomiędzy kwaśnymi a zasadowymi.

Kryterium tego podziału law jest analogicznie do skał magmowych.

Temperatura lawy dochodzi do 1350-1400 °C, jej krzepnięcie następuje w temperaturach 600-800 °C. Temperatura lawy zależy w dużej mierze od jej składu chemicznego. Lawy zasadowe mają zwykle temperaturę 1100 °C lub więcej, a lawy kwaśne poniżej 1000 °C. Prędkość spływu lawy uwarunkowana jest jej lepkością oraz nachyleniem podłoża. Lawy zasadowe, cieplejsze i o mniejszej ilości gazów, mają znacznie mniejszą lepkość, są bardziej ruchliwe i przy odpowiednim nachyleniu podłoża osiągają prędkość do 50 km/h (np. pomierzono prędkości rzędu 40 km/h dla wulkanów Mauna Kea, Kīlauea). Lawy kwaśne mają prędkości poruszania się rzędu kilku centymetrów na godzinę, notowano też, choć rzadko tempo 2-3 m/miesiąc. Objętości lawy wyrzucanej przez wulkany są różne jednak zwykle w czasie erupcji wydobywa się kilkaset metrów sześciennych lawy. Niekiedy objętość erupcji może być znacznie większa (np. erupcja wulkanu Laki na Islandii 1783-84 - 12 km³ lawy). Wulkany na Islandii potrafią wylewać lawę w tempie nawet 75 ton na sekundę.

Trzy częste postaci lawy to: aa, pahoehoe i lawa poduszkowa.

Bibliografia

• K. Dziedzic, 1984. Wulkany jako przejaw aktywności wnętrza Ziemi. Acta Universitis Wratislaviensis, 611: 7-13.
• W. Ryka, A. Maliszewska, Słownik Petrograficzny, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1991 (wyd. II popr. i uzup.), ISBN 83-220-0406-0