Tojeść kropkowana

Tojeść kropkowana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	tojeść
Gatunek	tojeść kropkowana
	Nazwa systematyczna
	Lysimachia punctata L.; Sp. Pl. 1: 147. 1753
Synonimy
	Lysimachia verticillaris Spreng.;
	Lysimachia verticillaris Spreng.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tojeść kropkowana (Lysimachia punctata L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny pierwiosnkowatych.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Pierwotnie występowała we wschodniej i południowo-wschodniej Europie i Azji Mniejszej. Obecnie w całej Europie występuje jako roślina uprawiana w ogrodach, czasami dziczeje. We florze Polski ma status zbiegłego z ogrodów antropofita zadomowionego^[4] (kenofit^[5]), jest też uprawiana.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wieloletnia o wysokości od 50 do nawet 100 cm.
Łodyga: Mocna, wzniesiona, oskrzydlona i kanciasta, puszyście owłosiona. Pod ziemią roślina posiada kłącze.
Liście: Lancetowato-jajowate, o długości do 10 cm. Są zielone, w formach uprawnych występują też liście z na brzegach o kolorze jaśniejszym. Dolna część liści jest charakterystycznie kropkowana, stąd nazwa.

Kwiaty: Żółte, wyrastające pojedynczo lub po kilka z kątów liści. Działki kielicha owłosione, ale nieorzęsione, łatki korony mają brzegi gruczołowato orzęsione.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Rośnie nad brzegami wód, w wilgotnych zaroślach. W Polsce kwitnie od czerwca do sierpnia, długo i obficie. Liczba chromosomów 2n = 30^[5]. Jest bardzo ekspansywna, odrasta z nawet niewielkich kawałków pozostawionych w ziemi kłączy^[6]. Zapylana między innymi przez pszczoły samotnice z rodziny spójnicowatych, które zbierają pyłek z kwiatów^[7].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Nadaje się głównie na rabaty, szczególnie w ogrodach naturalistycznych. Może być także sadzona nad zbiornikami wodnymi. Jest rośliną długowieczną. Oprócz typowej, dziko rosnącej formy gatunku są uprawiane ozdobne kultywary, niektóre z nich mają kolorowo przebarwione liście. Z bardziej znanych są to: 'Variegata' o biało obrzeżonych liściach i 'Alexander' o liściach czerwono obrzeżonych.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Wymagania. Może rosnąć na stanowisku słonecznym lub półcienistym. Wymaga ziemi próchnicznej, żyznej i stale wilgotnej. Jest całkowicie mrozoodporna.
Zabiegi pielęgnacyjne. Przez wiosnę i lato nawozi się wieloskładnikowymi nawozami. Ponieważ jest bardzo ekspansywna, wskazane jest oddzielenie jej kłączy od innych roślin w ogrodzie np. pasmami z tworzywa wkopanymi w ziemię.
Rozmnażanie. Najprościej przez podział rozrośniętych kęp lub przez kłącza. Formę typową można rozmnażać również przez nasiona.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
↑ Lysimachia punctata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Świat kwiatów. [dostęp 2009-04-22].
↑ IrmgardI. Schäffler IrmgardI., StefanS. Dötterl StefanS., A day in the life of an oil bee: phenology, nesting, and foraging behavior, „Apidologie”, 42 (3), 2011, s. 409–424, DOI: 10.1007/s13592-011-0010-3, ISSN 1297-9678 [dostęp 2019-02-04] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998, s. 136-137. ISBN 83-7129-756-4.
Rośliny błotne i bagienne do oczka wodnego. [dostęp 2009-04-22].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).

[iucn-3] Lysimachia punctata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Klucz-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[6] Świat kwiatów. [dostęp 2009-04-22].

[7] IrmgardI. Schäffler IrmgardI., StefanS. Dötterl StefanS., A day in the life of an oil bee: phenology, nesting, and foraging behavior, „Apidologie”, 42 (3), 2011, s. 409–424, DOI: 10.1007/s13592-011-0010-3, ISSN 1297-9678 [dostęp 2019-02-04] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]