Marie Moravcová
.before.WWII.gif)
| |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Marie Krčilová |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 sierpnia 1898 |
| Data i miejsce śmierci |
17 czerwca 1942 |
| Przyczyna śmierci | |
| Narodowość |
czeska |
Marie Moravcová, znana także jako ciocia Moravcová (cz. teta Moravcová[1]; ur. 25 sierpnia 1898 w Pradze, zm. 17 czerwca 1942 tamże) – czeska członkini ruchu oporu, która wraz z resztą swojej rodziny pomagała spadochroniarzom w zamachu na Reinharda Heydricha (kryptonim „Operacja Anthropoid”). Popełniła samobójstwo podczas aresztowania przez gestapo.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się 25 sierpnia 1898 w Pradze, w dzielnicy Žižkov, jako córka kupca Eduarda Krčila i jego żony Marie z domu Kulhánkovej. 27 stycznia 1918 wyszła za mąż za Aloisa Moravca[2].
Była pielęgniarką Czechosłowackiego Czerwonego Krzyża. W 1938 pomagała przesiedleńcom z granicy czechosłowackiej. Po zajęciu przez nazistów pozostałej części Czechosłowacji wstąpiła do ruchu oporu (wraz z Anną Šrámkovą, byłą przewodniczącą rozwiązanego Czerwonego Krzyża)[3].
Starszy syn Aloisa i Marii, Miroslav, wyemigrował z kraju w 1939 roku i walczył w szeregach 310 czechosłowackiego dywizjonu myśliwskiego. Zginął w 1944 roku w katastrofie samolotu Spitfire LF Mk IX podczas awaryjnego lądowania tuż po starcie[4].
Razem z Janem Zelenką-Hajskim stworzyli zaplecze składające się z wielu mieszkań, w których mogli się ukryć spadochroniarze z grupy desantowej Out Distance. Samo mieszkanie Marii i Aloisa Moravców (ul. Biskupcova 1745/7, Praga 3[5]) było punktem kontaktowym spadochroniarzy Józefa Gabčíka i Jana Kubiša organizujących antyniemiecki ruch oporu. W lutym 1942 kilkakrotnie pojawiał się tu również Josef Valčík, pośrednicząc w kontakcie między grupami Silver i Anthropoid, a od początku kwietnia sam również tu mieszkał. W mieszkaniu Moravców również czasowo ukrywali się Arnošt Mikš, członek grupy desantowej Zinc, Karel Čurda i Adolf Opálka (członkowie grupy Out Distance)[6]. Moravcová opiekowała się spadochroniarzami, organizowała jedzenie, gotowała dla nich, prała. Stworzyła im prawdziwie domowe warunki i dlatego spadochroniarze nazywali ją „ciocią Marią”[1].
Jozef Gabčík i Jan Kubiš po zamachu na Reinharda Heydricha ukrywali się w domu Marii Moravcovej[7]. Potem, aby nie narażać cywilów i nie doprowadzić do dekonspiracji członków ruchu oporu, przenieśli się do krypty prawosławnej cerkwi katedralnej Świętych Cyryla i Metodego w praskiej dzielnicy Nowe Miasto. Kryjówka u Moravców została wydana przez Karela Čurdę (spadochroniarza z grupy desantowej Out Distance). Jednak podczas próby aresztowania przez gestapo w nocy 16/17 czerwca 1942 Moravcová popełniła samobójstwo, połykając truciznę. Podobnie postąpił Jan Zelenka-Hajský[8]. Gestapo brutalnie przesłuchiwało męża Marii i syna Vlastimila (pseud. „Aťa”), który był łącznikiem ruchu oporu. Vlastimil, brutalnie torturowany, załamał się w śledztwie i wyjawił miejsce pobytu zamachowców[9]. Następnie Alois i Vlastimil zostali przewiezieni do obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen i zamordowani 24 października 1942[3]. Podobnie siostra Moravcovej Karolína Králová z mężem Františkiem, a także narzeczona Vlastimila Věra Löblova wraz z bratem Miroslavem i matką Ireną zostali wywiezieni i zamordowani w obozie w Mauthausen[5].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na ścianie domu, w którym mieszkali Moravcowie i w którym ukrywali zamachowców, umieszczono tablicę pamiątkową, o następującej treści:
Pamięci rodziny, która poświęciła życie za kraj
- Moravcová Marie * 5.VIII.1898 + 18.VI.1942 podczas aresztowania przez gestapo
- Moravec Alois * 23.I.1887 + 24.X.1942 w Mauthausen
- Moravec Vlastmili * 17.III.1921 + 24.X.1942 w Mauthausen
- Moravec Miroslav * 3.IX.1918 + 7.VI.1944 jako czechosłowacki pilot w Anglii
Odniesienia w kulturze masowej[edytuj | edytuj kod]
Zamach na Reinharda Heydricha jest tematem m.in. trzech filmów, w których pojawia się postać Marii Moravcovej:
- Operation Daybreak w reżyserii Lewisa Gilberta (1975), w którym w postać Marii wcieliła się Diana Coupland[10]
- Operacja Anthropoid w reżyserii Seana Ellisa (2016), w którym panią Moravcową zagrała Alena Mihulová[11]
- Kryptonim HHhH w reżyserii Cédrica Jimeneza (2017), w którym w roli Marii Moravcovej wystąpiła Céline Sallette[12]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Obětovala raději sebe. „Teta“ Moravcová byla výraznou postavou odboje. MAFRA, 2020-10-17. [dostęp 2021-03-03]. (cz.).
- ↑ Księga małżeństw parafii św. Prokopa w Pradze-Žižkov, 1914-1920, Archiwum miasta stołecznego Pragi (katalog archiwalny), dostępna online, slajd 178
- ↑ a b Jaroslav Čvančara, Akce atentát, Magnet press 1991.
- ↑ Plukovník in memoriam Miroslav Moravec. Spolek pro vojenská pietní místa. [dostęp 2021-03-02]. (cz.).
- ↑ a b Prague 3, Biskupcova Street No. 7, flat of the Moravec family. Místa Paměti národa. [dostęp 2021-03-02]. (ang.).
- ↑ Jiří Padevět: Průvodce protektorátní Prahou: místa – události – lidé (rejstřík osob: Marie Moravcová). Academia, Archiv hlavního města Prahy, s. 423. ISBN 978-80-200-2256-1. (cz.).
- ↑ Michal Burian: Atentát. Operace Anthropoid: 1941-1942. Praga: Ministerstvo obrany ČR – AVIS, 2007, s. 54. ISBN 80-7278-412-9. (cz.).
- ↑ Mariusz Surosz: Śmierć władcy Pragi. wyborcza.pl, 2012-07-11. [dostęp 2021-03-02].
- ↑ Andrzej Pawłowski: NARODOWE MIEJSCE PAMIĘCI BOHATERÓW HEYDRICHIÁDY W PRADZE. konflikty.pl, 2019-12-4. [dostęp 2021-03-02].
- ↑ Operacja Daybreak w bazie Filmweb
- ↑ Operacja Anthropoid w bazie Filmweb
- ↑ Kryptonim HHhH w bazie Filmweb