Organizacja „Wolność” (1918)
Organizacja „Wolność” – konspiracja niepodległościowa w cesarsko-królewskiej armii podczas I wojny światowej.
Jej antecedencje (tj. okoliczności poprzedzające jakiś fakt, ważne dla jego zrozumienia) sięgają jesieni 1916 r., gdy w szeregach 20. Galicyjskiego Pułku Piechoty na froncie rosyjskim (przełęcz Pantyrska) powstały wśród oficerów-Polaków zalążki tajnej organizacji. Rozwinęła się ona w 1917 r. na froncie włoskim, dokąd przetransportowany został 20. Galicyjski PP. Sprzysiężeni dążyli do porozumienia się z Legionistami, którzy po kryzysie przysięgowym i rozwiązaniu Legionów Polskich zesłani zostali do tzw. polskich pułków na front włoski, m.in. do 13. pp., 56. pp., 57. pp. czy 20. pp.
Organizacja powstała z inspiracji por. Stanisława Bergmana. Do pierwszych konspiratorów należeli porucznicy: Stefan Buczma, Józef Giza, Władysław Kornaus, Rudolf Kożusznik, Leopold Gebel, Klaudiusz Skwarczek, Jan Uryga i Marian Wojtowicz. Ideowym i formalnym przywódcą organizacji był w latach 1917-1918 kpt. Jerzy Dobrodzicki. Do czołowych konspiratorów należeli również kpt. Juliusz Siwak oraz porucznicy: Kazimierz Duch, Stanisław Kawczak, Stanisław Mężyk, Stanisław Plappert i Wawrzyniec Typrowicz[1].
Na wiosnę 1918 r. doszło w Krakowie do spotkania płk. Edwarda Śmigłego-Rydza z przedstawicielami organizacji "Wolność" z 20. Galicyjskiego PP. Wtedy też komendant POW nadał jej kryptonim "Wolność". Czołowym osiągnięciem organizacji "Wolność" było dokonanie udanych przewrotów wojskowych na terenie garnizonów tarnowskiego i sądeckiego z 30/31 października 1918 r., a także przejęcie władzy na froncie włoskim z rąk austriackiego dowództwa nad 20. Galicyjskim PP., który stał się tym samym pierwszym oddziałem Wojska Polskiego (3 listopada 1918 r.), a następnie doprowadzenie w pełni uzbrojonego i wyekwipowanego pułku z terytorium Słowenii do Nowego Sącza, gdzie przekształcił się niebawem w 1. Pułk Strzelców Podhalańskich.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Aleksandra Anna Kozłowska. Generał brygady Jerzy Dobrodzicki (1884–1934) i jego rodzina. „Przegląd Nauk Historycznych”, s. 104, Nr 2 z 2012.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Giza, Organizacja "Wolność" 1918, Wydawnictwo: Jerzy Giza, Kraków 2011, EAN:9788393332113, ISBN 978-83-933321-1-3
- Jerzy Giza. Losy członków organizacji „Wolność” w Wojsku Polskim – r. 1928. „Almanach Sądecki”, s. 38-44, Nr 4 (41) / 2002. Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Oddział w Nowym Sączu.
- Jerzy Giza. Losy członków organizacji „Wolność” w Wojsku Polskim w latach 1932–1945. „Almanach Sądecki”, s. 29-39, Nr 1 (42) / 2003. Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. Oddział w Nowym Sączu.
Artykuły o Organizacji „Wolność” w Almanachu Sądeckim autorstwa Jerzego Gizy:
- Organizacja "Wolność w 20.Galicyjskim Pułku Piechoty 1/1998
- Bohaterowie organizacji "Wolność" i ich losy 2/1998
- Bohaterowie organizacji "Wolność" i ich losy (cz.II) 4/1998
- Patriotyczny bunt w 32.Pułku Piechoty Obrony Krajowej "Neu Sandez" 1/1999
- Losy członków organizacji "Wolność" w Wojsku Polskim – 1928 r. 3/2002
- Losy członków organizacji "Wolność" w Wojsku Polskim w latach 1932-1945 4/2002
- Informacje na Nowosądeckiej Stronie Informacyjnej. nsi.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-16)].