Polskie wyprawy andyjskie lat 30. XX w.

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Na pierwszym planie szczyt Pico Polaco, odkryty (lecz nie zdobyty) przez polską wyprawę w 1934 r. Na drugim planie Cerro Ramada

Polskie wyprawy andyjskie lat 30. XX w. – określenie dwóch wypraw polskich wspinaczy wysokogórskich w Andy zrealizowanych w latach trzydziestych XX wieku[1][2][3].

Pierwsza Polska Wyprawa Andyjska[edytuj | edytuj kod]

Na pierwszym planie od lewej do prawej: zbocza Mercedario, Pico Polaco, La Mesa. Na drugim planie od lewej do prawej Cerro Ramada i słabo widoczny wierzchołek Alma Negra

Pierwsza Polska Wyprawa Andyjska z lat 1933–1934 w argentyński rejon Cordillera de la Ramada była pierwszą polską zorganizowaną wyprawą o charakterze alpinistyczno-badawczym; uzyskała ona światowy rozgłos[2].

Wzięli w niej udział: dr Konstanty Narkiewicz-Jodko (fizyk i kierownik wyprawy), inż. Stefan Daszyński (geolog), dr Jan Kazimierz Dorawski (lekarz), inż. Adam Karpiński (konstruktor lotniczy), inż. Stefan Osiecki (architekt, plastyk) oraz Wiktor Ostrowski (ówczesny student politechniki, późniejszy inżynier)[2].

Podczas wyprawy uczestnicy zdobyli następujące szczyty (chronologicznie):

  • 3 stycznia 1934 r.: Trabante I (4860 m n.p.m.; Dorawski i Karpiński)[2]
  • 9 stycznia.: Trabante II (5300 m n.p.m.; Narkiewicz-Jodko i Ostrowski)[2]
  • 16 stycznia: Pilar Grande (6000 m n.p.m.; Karpiński)[2]
  • 18 stycznia: Mercedario (6720 m n.p.m.; Karpiński, Ostrowski, Daszyński i Osiecki – było to pierwsze w historii udokumentowane zdobycie tego szczytu)[2]
    • 26 stycznia: Cerro Wanda (5271 m n.p.m.; Karpiński i Dorawski – nieznany szczyt, nazwany przez polskich zdobywców, także znany w j. angielskim jako „Wanda Peak”)[2][4]
  • 27 styczniia: Cerro Negro (5550 m n.p.m.; Dorawski, Karpiński, Ostrowski)[2]
  • 9 lutego: Alma Negra(inne języki) (6110 m n.p.m.; Dorawski i Ostrowski)[2]
  • 10 lutego: La Mesa(inne języki) (6150 m n.p.m.; Dorawski i Ostrowski)[2]
  • ok. 10 lutego: Cerro Ramada(inne języki) (6410 m n.p.m.; Narkiewicz-Jodko – pierwsze wejście)[2]
  • 8 marca: Aconcagua (6960 m n.p.m. – najwyższy szczyt Andów, Ameryki Południowej oraz całej Ameryki; Ostrowski, Daszyński, Osiecki, Narkiewicz-Jodko; nowa wschodnia droga; tzw. „Ruta de los Polacos”)[2].

Do innych sukcesów wyprawy należy odkrycie sześciotysięcznika, nazwanego przez polskich odkrywców Cerro N, ale nie zdobytego do 1958 r.[5] lub 1962 r.[2] (gdy dokonała tego wyprawa z Argentyny; geografowie argentyńscy zmienili nazwę na Pico Polaco)[2]. Podobnie na cześć polskich zdobywców spływające z Mercedario lodowce otrzymały później nazwy: Lodowiec Ostrowskiego i Lodowiec Karpińskiego (Glacier Karpiński i Glaciar Ostrowski)[2][6].

Wyprawa miała także znaczenie naukowe, w wymiarach eksploracji geograficznej i geologicznej (m.in. w zakresie tektoniki i stratygrafii, paleontologii i petrografii), a także obserwacji meteorologicznych. Ważne były także obserwacje medyczne Dorawskiego, dotyczące funkcjonowania organizmu człowieka w warunkach górskich[2].

Druga Polska Wyprawa Andyjska[edytuj | edytuj kod]

Druga Polska Wyprawa Andyjska z lat 1936–1937 pod kierownictwem Justyna Wojsznisa miała miejsce w rejonie Ojos del Salado, na pograniczu Argentyny i Chile[2]. Do uczestników wyprawy należeli, oprócz Wojsznisa: Witold Paryski, Stefan Osiecki, Jan Szczepański[2].

Podczas wyprawy uczestnicy zdobyli następujące szczyty (chronologicznie):

Podobnie jak podczas pierwszej wyprawy, uczestnicy dokonali szeregu badań naukowych, w tym wykonali szkic topograficzny obszaru o powierzchni ok. 3000 km kw.; medyczne obserwacje Paryskiego, podobnie jak obserwacje Dorawskiego z lat poprzednich, przyczyniły się do wzbogacenia wiedzy nad aklimatyzacją wspinaczy i chorobą wysokościową[2].

Sukcesy Polaków zostały obszernie opisane w argentyńskiej i chilijskiej prasie; zorganizowano szereg spotkań, między innymi w Buenos Aires, La Plata, Montevideo i Santiago. Pokazano także film nakręcony w trakcie wyprawy[2].

W literaturze[edytuj | edytuj kod]

Efektem tych ekspedycji było także powstanie zbioru tekstów przedstawiających osiągnięcia polskich wspinaczy. Artykuły, a także książki, były publikowane przez uczestników wypraw wiele lat po ich zakończeniu. Publikacje te miały miejsce zarówno w kręgach specjalistycznych, np. w czasopismach takich jak Wierchy i Taternik (także obcojęzycznych, m.in. w The Geographical Journal(inne języki)[8]), jak i w szerszym zakresie – w formie książek autobiograficznych, wspomnieniowych lub narracji przypominających wyprawy, wydawanych przez różnorodne wydawnictwa o szerokim profilu (np. książki – Narkiewicza-Jodki W walce o szczyty Andów, 1935; Ostrowskiego Na szczytach Kordyljerów. Wspomnienia z polskiej wyprawy naukowo-alpinistycznej w Kordyllera de los Andes z tego samego roku; jego późniejsza Wyżej niż kondory z 1959; Szczepańskiego Wyprawa do księżycowej ziemi, 1954; Paryskiego W górach Atakamy, 1957; czy Dorawskiego Pierwsza wyprawa w Andy, 1961)[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Przemysław Kaliszuk, „Wyprawa egzotyczna o charakterze odkrywczym” albo „wyniosła pielgrzymka”. Andyjskie szczyty, polski alpinizm i opowieści o eksploracji gór w I połowie XX wieku, „Wielogłos” (46), 2020, s. 87–113, ISSN 1897-1962 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac A. Marek, Andy jako rejon eksploracji górskiej Polaków do 1989 r., „Słupskie Prace Geograficzne” (13), 2016, s. 83–104 [dostęp 2023-08-05] (pol.).
  3. ↑ Polska eksploracja Andów w okresie międzywojennym. Paulina Wierzbicka | 8academy [online], 8a.pl [dostęp 2023-08-05].
  4. ↑ Wanda Peak (Cerro Wanda) : Climbing, Hiking & Mountaineering : SummitPost [online], www.summitpost.org [dostęp 2023-08-08].
  5. ↑ The American Alpine Journal, American Alpine Club, 1962, s. 443 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
  6. ↑ Edmund Stefan Urbański, Sylwetki polskie w Ameryce Łacińskiej w XIX - XX wieku, Artex Publishing, Incorporated, 1991, s. 57, ISBN 978-0-901430-46-5 [dostęp 2023-08-11], Cytat: Dzięki tej polskiej wyprawie andyjskiej , dwa lodowce w pobliżu Mercedario otrzymały nazwy polskie : Glacier Karpiński i Glaciar Ostrowski (pol.).
  7. ↑ Wierchy, Nakładem Pol. Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie, 1988, s. 451, ISBN 978-83-85550-16-7 [dostęp 2023-08-05], Cytat: Podczas tej ostatniej wyprawy zapisał się w annałach świato-wego alpinizmu pierwszym wejściem (wspólnie z Justynem T. Wojsznisem) na Ojos del Salado (6885 m) (pol.).
  8. ↑ S.W. Daszynski, A Polish Expedition to the High Andes, „The Geographical Journal”, 84 (3), 1934, s. 215–223, DOI: 10.2307/1785755, ISSN 0016-7398, JSTOR: 1785755 [dostęp 2023-08-05].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polskie_wyprawy_andyjskie_lat_30._XX_w.&oldid=71224720”