Powstanie chłopskie w Salwadorze
| Powstanie chłopskie w Salwadorze | |||
| |||
| Czas |
22 stycznia – 11 lipca 1932 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Wynik |
zwycięstwo junty | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Salwadoru  | |||
| 13°39′57,6000″N 89°09′57,6000″W/13,666000 -89,166000 | |||
Powstanie chłopskie w Salwadorze, La Matanza – zbrojne wystąpienie chłopów w 1932 roku przeciw juncie gen. Maximiliano Martíneza, sprokurowane działaniami oligarchii właścicieli plantacji kawy. W czasie powstania życie straciło 2,5 % mieszkańców Salwadoru[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Przyczyny wybuchu powstania[edytuj | edytuj kod]
Wielki kryzys skutkujący pauperyzacją chłopów (u których nastąpił wzrost świadomości społecznej), wywołał wielkie rozgoryczenie. Protesty chłopskie związane między innymi z brakiem reformy rolnej i upadkiem rządu Arturo Araujo, skierowane były przeciw plantatorom oraz wojskowym. Reakcją rządu na protesty chłopskie były akcje pacyfikacyjne[2]. Główną przyczyną wybuchu powstania było jednak powiększanie plantacji kawy kosztem drobnych rolników. Działania takie prowadziła oligarchia właścicieli plantacji kawy, kiedy zmonopolizowała władzę w Salwadorze. Wytworzone napięcia społeczne (permanentny konflikt między chłopami a wielkimi plantatorami, dysponującymi 2/3 obszaru plantacyjnego) doprowadziły do wybuchu powstania chłopskiego[3].
Przebieg i konsekwencje (La Matanza)[edytuj | edytuj kod]
Powstanie wzniecono w styczniu 1932 roku, tuż po przejęciu władzy (4 grudnia 1931) przez gen. Maximiliano Martíneza. Brali w nim udział Indianie (głównie Pipil), chłopi z zachodu kraju oraz PCS. Plany powstania były znane juncie wojskowej, w związku z czym Farabundo Martí oraz inni przywódcy PCS zostali aresztowani jeszcze przed jego wybuchem. Powstańcy prowadzili główne działania w czterech zachodnich departamentach: Ahuachapán, Sonsonate, Santa Ana i La Libertad, gdzie atakowali wielkie plantacje. Powstanie zostało krwawo stłumione przez gen. Martineza przy użyciu wojska. Doszło do tego, że strzelano do każdego, kto był ubrany jak chłop[4]. Liczbę ofiar, szacuje się na 10 do 30 tysięcy zabitych[5]. Według historyka salwadorskiego Lopeza Vallecillosa liczba zabitych wynosiła 40 tysięcy[1][a]. Z powodu rządowego bestialstwa zastosowanego przez juntę wojskową, kampanię represji wobec chłopów nazwano la matanza (pol. rzeźnia)[6].
Farabundo Marti i inni przywódcy PCS zostali rozstrzelani 1 lutego 1932 roku. Rozstrzelano również Feliciano Amę, wodza plemienia Izalco oraz Francisco Sáncheza, przywódcę chłopskiego z departamentu Sonsonate. Uczestnicy powstania byli głównie pochodzenia indiańskiego. W tym czasie najliczniejszą grupę wśród chłopów stanowili Metysi[7]. Z tego powodu powstanie z 1932 roku jest uznawane przez wielu historyków i socjologów salwadorskich za kontynuację ruchu oporu, rozpoczętego przez Anastasio Aquino, wodza Indian Nonualco w 1833 roku – wówczas przeciwko Zjednoczonym Prowincjom Ameryki Środkowej. Brutalność stłumienia powstania może wynikać stąd, że akurat w latach dyktatury Martineza zbiegło się w Salwadorze kilka zjawisk historycznych: oprócz powstania jest dyktatura oligarchów – wielkich rodzin plantatorskich, a także zaczyna się zimna wojna, w której – dla utrzymania władzy – oligarchowie i wojsko stanęły po stronie USA, a więc musiały ostro rozprawiać się z ruchami lewicowymi. W wyniku krwawych represji po powstaniu, które są uznawane przez wielu historyków za ludobójstwo, następuje szybkie i postępujące zanikanie zwyczajów indiańskich. Po rozgromieniu powstańców gen. Martinez wzmocnił swoją pozycję i rozpoczął dyktaturę wojskową na wzór faszystowski. Także w polityce zagranicznej dokonał on zbliżenia do państw faszystowskich[8].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nie ma zgodności co do liczby ofiar wśród historyków, zważywszy że w Salwadorze dopuszczono się niszczenia akt urzędowych i wojskowych oraz prasowych w Bibliotece Narodowej w celu zakłamania historii.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Łepkowski 1983 ↓, s. 59.
- ↑ Łepkowski 1983 ↓, s. 68,69.
- ↑ Jan Palmowski, Słownik najnowszej historii świata 1900-2007. Warszawa 2008, tom 6, s.64.
- ↑ Łepkowski 1983 ↓, s. 71.
- ↑ El Periódico Nuevo Enfoque, Feliciano Ama.
- ↑ Danner 2013 ↓, s. 36.
- ↑ Łepkowski 1983 ↓, s. 62.
- ↑ Salwador. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-09-08].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mark Danner: Masakra w El Mozote. Opowieść o deprawacji władzy. Warszawa: Wielka Litera, 2013. ISBN 978-83-63387-97-6.
- Tadeusz Łepkowski: Zamachy stanu,przewroty, rewolucje. Ameryka Łacińska w XX w.. Warszawa: Czytelnik, 1983. ISBN 83-07-00833-6.