Regionalny kompleks bezpieczeństwa
Regionalny kompleks bezpieczeństwa (ang. Regional Security Complex – RSC) – to grupa państw, których główne problemy bezpieczeństwa oraz ich percepcja są do tego stopnia ze sobą powiązane, że bezpieczeństwa narodowego żadnego z nich nie można rozpatrywać oddzielnie[1]. Termin ten, związany z regionalizacją bezpieczeństwa, pojawił się w latach 90. XX wieku w ramach „szkoły kopenhaskiej” – programu badawczego związanego ze studiami nad bezpieczeństwem międzynarodowym, prowadzonego przez Kopenhaski Instytut Badań nad Pokojem[2].
Kompleksy bezpieczeństwa tworzą państwa powiązane ze sobą nie tylko geograficznym sąsiedztwem, lecz przede wszystkim wspólnymi poglądami na istniejące zagrożenia (podzielane lęki i obawy), a także wzajemnymi relacjami i współzależnościami historycznymi, kulturowymi, politycznymi czy ekonomicznymi. Za kompleks bezpieczeństwa można uznać np. państwa bałkańskie, całą Europę, jak i – patrząc z dużo szerszej perspektywy – Ziemię jako całą planetę[3].
Kompleks bezpieczeństwa rozpatrywać można jako:
- Narzędzie analityczne – umożliwia badanie zjawisk zachodzących w ramach danego kompleksu, m.in. jego specyfikę w porównaniu z innymi kompleksami, relacje między państwami go tworzącymi czy postawy wobec zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych, co poszerza wiedzę o funkcjonowaniu bezpieczeństwa w praktyce oraz o jego regionalizacji;
- Kategorię ontologiczną – podstawą międzynarodowego układu społecznego i międzynarodowego stają się „zagęszczenia” globalnej sieci współzależności w sferze bezpieczeństwa, które powstają wskutek oddziaływania ośrodków potęgi oraz wzorców przyjaźni i wrogości; w zależności od tego, który wzorzec przeważa, wyróżnia się:
- chaos – o stosunkach decydują wzorce wrogości,
- konflikt – przewaga wrogości z elementami współpracy,
- reżim bezpieczeństwa – dominuje współpraca,
- wspólnota bezpieczeństwa – zaawansowana forma współpracy, zacierająca wzajemne antagonizmy[4].
Podział kompleksów bezpieczeństwa (według Barry’ego Buzana i Ole Waevera):
- Kompleksy scentralizowane – skupione wokół jednego, wielkiego, światowego mocarstwa,
- Kompleksy mocarstw – wśród państw tworzących kompleks znajduje się więcej niż jedno światowe mocarstwo,
- Standardowe kompleksy bezpieczeństwa – tworzone wyłącznie przez mocarstwa regionalne[5].
Teoria kompleksów bezpieczeństwa pełni następujące funkcje:
- Eksplanacyjną – wyjaśnia, dlaczego w danym kompleksie bezpieczeństwa zachodzą określone procesy,
- Normatywną – ukazuje, które zjawiska (np. powstawanie, funkcjonowanie, przekształcenia kompleksów bezpieczeństwa) są zgodne z teorią, które natomiast wynikają z czynników lub wpływów zewnętrznych,
- Predyktywną – umożliwia przewidzenie przyszłych zjawisk (transformacje, zmiany granic, rozpad) w ramach danego kompleksu[6].
Przykłady regionalnych kompleksów bezpieczeństwa[edytuj | edytuj kod]
- Bałkański kompleks bezpieczeństwa[7]
- Bliskowschodni kompleks bezpieczeństwa[8]
- Europejski kompleks bezpieczeństwa[9]
- Kompleks bezpieczeństwa Azji Północno-Wschodniej[10]
- Kompleks bezpieczeństwa krajów Zatoki Perskiej (Iran, Irak, Arabia Saudyjska)[11]
- Kompleks bezpieczeństwa Rogu Afryki[12]
- Południowoafrykański kompleks bezpieczeństwa[13]
- Południowoamerykański kompleks bezpieczeństwa[14]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wojciech Kostecki, Europe After The Cold War. The Security Complex Theory, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1996, s. 32-33 oraz tegoż autora Strach i Potęga. Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 2012, s. 108.
- ↑ Barry Buzan, Ole Waever, Jaap de Wilde, Security: A New Framework for Analysis, Boulder: Lynne Rienner Publishers, 1998.
- ↑ Wojciech Kostecki, Strach i potęga…, op. cit. s. 108.
- ↑ Ibidem, s. 108-110
- ↑ Barry Buzan, People, States and Fear: An Agenda For International Security Studies in the Post-Cold War Era, Londyn 1991, s. 490-492.
- ↑ Wojciech Kostecki, Strach i potęga…, op. cit. s. 111-112 oraz tegoż autora Europe After The Cold War…, s. 52-55.
- ↑ Marko Mihajić, Bałkański kompleks niestabilności i bezpieczeństwa w Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie (red. R. Zięba), Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 297-326.
- ↑ Justyna Zając, Bliskowschodni kompleks niestabilności i bezpieczeństwa w Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimniej wojnie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 363-396.
- ↑ Wojciech Kostecki, Europe After The Cold War. The Security Complex Theory, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 1996.
- ↑ Edward Haliżak, Regionalny kompleks bezpieczeństwa Azji Północno-Wschodniej, Żurawia Papers, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2004.
- ↑ Andrew Hurrell, Security In Latin America, International Affairs, 74(3) 1998, s. 529-546; por. także http://policytensor.com/2011/11/17/the-persian-gulf-as-a-regional-security-complex/
- ↑ http://www.open.ac.uk/socialsciences/bisa-africa/confpapers/2010/horn-of-africa-b-mefsin.pdf
- ↑ (PDF) Southern Africa Regional Security Complex: The emergence of bipolarity? | Igor Castellano da Silva - Academia.edu [online], academia.edu [dostęp 2024-04-25].
- ↑ South American Regional Security Complex: A Reappraisal of the Region [online], www.ecpr.eu [dostęp 2017-11-20].