Shpend Dragobia
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
lata 70. XIX w. – 1918 |
| Formacja | |
Shpend Dragobia, znany także jako Zeqir Elezi, Zeqir Halili lub Shpend Bali Bisheva[1] (ur. 1853 w Margegaju, zm. 18 sierpnia 1918) – albański polityk, działacz niepodległościowy[2], kaczak[3][4].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Należał do Ligi Prizreńskiej prowadząc działalność partyzancką przeciwko Imperium Osmańskiemu, którą kontynuował również po upadku Ligi w 1881 roku[3]. W lutym 1885 roku siły Dragobii zajęły wsie leżące w okolicach Prizrenu, a 1 marca dotarły do samego miasta, które zostało wkrótce odbite przez armię osmańską dowodzoną przez Wesela Paszę[3].
Prowadził nie tylko działania zbrojne przeciwko wojskom Imperium Osmańskiemu[5], ale walczył również przeciwko wojskom serbskim, czarnogórskim i greckim; według czarnogórskiego raportu wojennego z 15 października 1912 roku, oddziały Shpenda Dragobii i Bajrama Curri miały codziennie od 2 maja tegoż roku atakować siły czarnogórskie[3][4].
7 marca 1912 roku oddziały Dragobii zaatakowały w okolicach wsi Strellc i Epërm złożony z dwóch osmańskich batalionów konwój ochraniający ministra spraw wewnętrznych Haxhiego Adila Beja, który odwiedzał większe miasta położone na terenie Kosowa w celu przekonania ludności albańskiej do zaakceptowania władzy Imperium Osmańskiego[6][7][8]; w ciągu kilkugodzinnej walki po obu stronach zginęło 30 żołnierzy, a 50 zostało rannych[4]. W trakcie potyczki minister podjął próbę ucieczki, jednak został ujęty przez Albańczyków na Moście Fshajt, gdzie został zmuszony przez Dragobię do podpisania decyzji o zezwoleniu na funkcjonowanie albańskojęzycznych szkół na terenie Kosowa[6][4]; sam Dragobia był zaangażowany w rozpoczęcie ich działalności[1].
22 lipca 1912 roku 12-tysięczne siły powstańcze dowodzone przez Shpenda Dragobię, Bajrama Curri i Bajrama Daklaniego zdobyły kontrolę nad Prisztiną; połowa z nich na czele z Daklanim udała się w kierunku Skopje, zdobywając to miasto 5 sierpnia tegoż roku[4]. 13 sierpnia do Skopje przybyli Shpend Dragobia wraz z Bajramem Currim, dzięku któremu uwolniono ponad 1000 Albańczyków aresztowanych przez młodotureckie władze[4].
Uczestniczył w zgromadzeniu we Wlorze, gdzie 28 listopada 1912 roku podpisano Albańską Deklarację Niepodległości, przebywał następnie w regionie Wyżyn Djakowickich[3][9][1]. Podczas powstania chłopskiego, które miało miejsce w 1914 roku, przebywał w rodzinnej wiosce[10].
Zginął dnia 18 sierpnia 1918 roku w wyniku strzału w plecy dokonanego przez austro-węgierskich żołnierzy[3][4].
Upamiętnienia i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
Franz Nopcsa w swojej książce Podróże przez Bałkany (alb. Udhëtime nëpër Ballkan) opisał Shpenda Dragobię jako jednego z najważniejszych albańskich partyzantów[3][4].
Decyzją Komitetu Wykonawczego Rady Ludowej Okręgu Tropoja, dnia 18 stycznia 1983 roku został uhonorowany tytułem Męczennika Ojczyzny (Dëshmorë i Atdheut)[3][4].
Imieniem Shpenda Dragobii nazwano jedną z jaskiń położonych w okolicy Tropoi[11].
Odniesienia w kulturze[edytuj | edytuj kod]
W 1982 roku miała miejsce premiera filmu Nëntori i dytë w reżyserii Viktora Gjiki; w rolę Shpenda Dragobii wcielił się Mario Ashiku[4].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Był najstarszym dzieckiem i jedynym synem Balego Arifa Bishevy, oraz wnukiem Binaka Alii; należeli oni Ligi Prizreńskiej[12][3][13][14][15].
Prawnukami Shpenda Dragobii są m.in. bracia Agim i Shkëlzen Mulosmanajowie[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Gjon Necaj: Guri i randë peshon n’vendin e vet…. shqiptarja.net, 2016-02-03. [dostęp 2017-10-25]. (alb.).
- ↑ Krijuesit e Historisë 2012 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j Gani Bajram Qarri: ZEQIR HALILI, një jetë në luftë për liri.. studentofstory.com, 2014-12-29. [dostęp 2018-08-29]. (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i j Gani Bajram Qarri: GANI QARRI: ZEQIR HALILI (1853-1918), NJË JETË NË LUFTË PËR LIRI(II). pashtriku.org, 2015-04-13. [dostęp 2015-04-14]. (alb.).
- ↑ Islami, Frashëri i Buda 1968 ↓.
- ↑ a b Gani Bajram Qarri: Gani Qarri: Bajram Daklani - Hero emblematik. zemrashqiptare.net, 2017-03-15. [dostęp 2018-08-29]. (alb.).
- ↑ Pllana 1978 ↓.
- ↑ Instytut Historii i Językoznawstwa 1959 ↓.
- ↑ Rahimi 1969 ↓.
- ↑ Balliu 1996 ↓.
- ↑ Tropojë, kulla e Margegajt, qendër e heroizmit dhe traditës. telegraf.al, 2013-12-23. (alb.).
- ↑ Cana 1979 ↓.
- ↑ Kemal i Hoxha 1982 ↓.
- ↑ Haxhihasani i Xhagolli 1985 ↓.
- ↑ Drini 1983 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Instytut Historii i Językoznawstwa: Historia e Shqipërisë. 1959.
- Selim Islami, Kristo Frashëri, Aleks Buda, Historia e popullit shqiptar: Përgatitur nga një kolektiv punonjësish shkencorë sektorëve të historisë së kohës së lashtë dhe të kohës së mesme, 1968.
- Shukri Rahimi, Vilajeti i Kosovës më 1878-1912, 1969.
- Emin Pllana, Kosova and the reforms in Turkey, 1839-1912, 1978.
- Zekeria Cana, Lëvizja kombëtare shqiptare në kosovë, 1908-1912, 1979.
- Ismail Kemal Bej, Teuta Hoxha, Ismail Qemali: përmbledhje dokumentesh, 1888-1919, 1982.
- Skënder Drini, Bajram Curri, 1983.
- Qemal Haxhihasani, Agron Xhagolli, Folklor kosovar, 1985.
- Fahri Balliu, Berisha përmes kasandrave, 1996.
- Krijuesit e Historisë, 2012.