Okładniczkowate
| Solenidae[1] | |
| Lamarck, 1809 | |
 Skamieliny Solen marginatus z Morza Północnego | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
okładniczkowate |
Okładniczkowate (Solenidae) – rodzina morskich małży z rzędu Veneroida obejmująca około 70 gatunków charakteryzujących się nietypowym dla małży, rurkowatym („scyzorykowatym”[2]) kształtem muszli oraz dużymi uzdolnieniami ruchowymi. Wszystkie gatunki są jadalne, poławia się je w celach konsumpcyjnych. Niektóre z nich są uważane przez smakoszy za najlepsze z małży[3]. W zapisie kopalnym znane są z warstw eocenu. W języku polskim określane są czasem nazwą okładniczki, ale nazwa ta była dawniej stosowana dla kilku rodzajów[3][4] rodziny Solenidae sensu lato, obecnie klasyfikowanych również w rodzinie Pharidae[5].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Okładniczkowate żyją w pełnosłonych morzach strefy tropikalnej i ciepłych rejonach stref umiarkowanych. Nie występują w strefach polarnych ani w chłodnych wodach stref umiarkowanych. Zagrzebują się płytko w piasku lub mule, zwykle w płytkim litoralu[2], do głębokości 40 m[3].
Budowa i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Cienkościenne muszle okładniczek nie są podobne do muszli innych małży. Każda z połówek ma kształt wydłużonej, wąskiej rynienki[3] (kształt wydłużonego prostokąta[4]) o długości od 15 do 185 mm[2], a złożone razem tworzą spłaszczoną bokami, prostą lub lekko wygiętą rurkę.
Szczyty muszli są mocno przesunięte ku przodowi. Periostrakum jest cienkie i błyszczące. W listwie zamka każdej połówki występuje jeden ząb główny[2].
Przez otwór w tylnym końcu rurki wydostają się krótkie syfony, natomiast w przednim końcu lub poprzez szczelinę pomiędzy skorupami – silna i bardzo ruchliwa noga małża, która może wysuwać się na długość zbliżoną do długości muszli. Przy pomocy tak ruchliwej nogi małż może wykonywać po dnie zbiornika skoki na odległość do 1 m[4] lub zakopywać się w podłożu w bardzo krótkim czasie. Sprawnemu zakopywaniu się sprzyja również kształt muszli. Zwierzę wciska długą nogę w miękkie podłoże, następnie jej koniec nabrzmiewa zakotwiczając się, a skurcz nogi wciąga małża w dół. Obserwowano osobniki, które trzema takimi ruchami zdołały całkowicie ukryć się w piasku w ciągu 30 s[3].
Innym sposobem sprawnego przemieszczania się okładniczek jest gwałtowne wypychanie wody z syfonów. Siła odrzutu przemieszcza małża na odległość do 0,5 m[3].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Dawniej rodzina obejmowała kilka rodzajów grupowanych w podrodzinach Cultellinae i Soleninae. Pierwsza z nich jest obecnie włączana do rodziny Pharidae. Gatunki zaliczane obecnie do Solenidae sklasyfikowano w rodzajach[5]:
Rodzajem typowym rodziny jest Solen.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Solenidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 550. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ a b c d e f Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
- ↑ a b c Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.
- ↑ a b Solenidae. World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 2011-11-12]. (ang.).