Księstwa Wierchowskie

Księstwa Wierchowskie (ros. Верховские княжества) – historyczne określenie 12 księstw ruskich, położonych u źródeł i w górnym biegu rzeki Oki (tzw. Poocze) i jej dopływu Ugry stanowiących przedmiot sporu pomiędzy Wielkim Księstwem Litewskim i Wielkim Księstwem Moskiewskim na przełomie XV i XVI wieku.

Powstały w wyniku postępującej dezintegracji Księstwa Siewierskiego, wywołanej najazdem Mongołów na Ruś Kijowską w połowie XIII wieku. Po ustąpieniu Mongołów, od końca XIV wieku poszczególni kniaziowie wierchowscy zmuszeni zostali do płacenia trybutu Wielkiemu Księstwu Litewskiemu.

W 1406 roku książę moskiewski Wasyl I napadł na Wiaźmę, Sierpiejsk i Kozielsk jednak wojna z Litwą skończyła się dla niego niepomyślnie w związku z czym zawarto trwały pokój, który uznał rzekę Ugrę za granicę między dwoma państwami.

W miejsce drobnych księstw ruskich kniaziów (dzielnice Odojewskich, Nowosilskich, Worotyńskich, Peremyszlskich, Bielewskich) król Kazimierz Jagiellończyk stworzył jedną dzielnicę związaną stosunkiem lennym z Wielkim Księstwem Litewskim i powierzył ją kniaziowi Fedorowi Worotyńskiemu. Jego syn Dymitr Worotyński poddał w 1487 roku całą dzielnicę księciu moskiewskiemu, co spowodowało utratę całej Wierchowszczyzny. Próba przeciągnięcia Worotyńskich z powrotem na stronę Litwy się nie powiodła, co więcej pod koniec XV wieku inni książęta wierchowscy poszli ich śladem i przeszli na stronę Wielkiego Księstwa Moskiewskiego (tzw. otjezdy), co zostało poparte moskiewską interwencją zbrojną księcia Iwana III Srogiego rozpoczętą po śmierci króla Polski Kazimierza Jagiellończyka w 1492 roku. W efekcie rozpoczętej wtedy tzw. "wojny wierchowskiej" Wielkie Księstwo Litewskie utrzymało kontrolę nad część Księstw Wierchowskich z Lubeckiem, Mceńskiem, Sierpiejskiem i Masalskiem. Jednakże wkrótce w 1499 roku na stronę moskiewską przeszedł (otjezd) kniaź Semen Bielski, co stanowiło pogwałcenie postanowień pokoju wieczystego z 1494.

Na skutek rozpoczętej na skutek tego wojny Wielkie Księstwo Litewskie zrzekło się w rozejmie z 28 marca 1503 roku pozostałych Księstw Wierchowskich na rzecz Księstwa Moskiewskiego.

Lista księstw

Wierchowszczyzna w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1462 r.

• Księstwo Nowosilskie (istniejące w latach 1376-1425). W wyniku jego rozpadu w 1425 roku powstały:
  • Księstwo Odojewskie (1425-1547) – siedziba kniaziów Odojewskich
  • Księstwo Worotyńskie (1425—1573)– ośrodek dóbr kniaziów Worotyńskich
  • Księstwo Bielewskie (1425-1558) – Siedziba kniaziów Bielewskich
• Masalsk (1350—1494) – siedziba książąt Massalskich
• Karaczew (1246-1360) – siedziba kniaziów Chotietowskich
• Kozielsk (1235-1445) i Peremyszl – siedziba rodu Gorczakow
• Tarusa i Mieszczowsk – siedziba kniaziów Mezeckich
• Bariatino – ośrodek kniaziów Bariatyńskich
• Oboleńsk – (1270-1494) siedziba książąt Oboleńskich
• Lubuck
• Mceńsk
• Sierpiejsk
• Zwienigorod (1340-1504)– siedziba kniaziów Zwienigorodskich i Nozdrewatych

Linki zewnętrzne

• Mapa Księstw Wierchowskich (ros.)
• Mapa 2 Księstw Wierchowskich (ros.)

Bibliografia

• Lubawski M.K. Regional Division and Local Administration in the Lithuanian-Russian State. Moscow, 1892.
• Bazilewicz K.V. Foreign Affairs of the Russian Centralized State. Moscow, 1952.