Spytek Melsztyński (1398–1439): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
ilustracja |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Był synem [[Spytko II z Melsztyna|Spytka II]] i Elżbiety Węgierskiej. W małżeństwie urodził mu się syn także [[Spytko IV z Melsztyna|Spytko]]. W 1436 ufundował gotycki kościół w [[Jasień (województwo małopolskie)|Jasieniu]]. |
Był synem [[Spytko II z Melsztyna|Spytka II]] i Elżbiety Węgierskiej. W małżeństwie urodził mu się syn także [[Spytko IV z Melsztyna|Spytko]]. W 1436 ufundował gotycki kościół w [[Jasień (województwo małopolskie)|Jasieniu]]. Spytko związany był z polską opozycją popierającą czeskich [[husyci|husytów]] i zwalczającą możnowładców oraz wszechwładzę biskupa [[Zbigniew Oleśnicki (kardynał)|Zbigniewa Oleśnickiego]], który pozbawił ród Spytka wpływów w państwie na rzecz rodów Oleśnickich i Odrowążów, którym Oleśnicki przekazał zarządzaną wcześniej przez Melsztyńskich [[Sambor]]szczyznę. Po śmierci kanclerza [[Jan Szafraniec|Jana Szafrańca]] w 1433 zastąpił go w przewodzeniu opozycji zwalczającej Oleśnickiego. W lutym 1434 na zjeździe w Opatowie stał na czele opozycji sprzeciwiającej się planom Oleśnickiego osadzenia na tronie Władysława Warneńczyka. W 1435 roku wraz z Abrahamem Zbąskim na zjeździe w Piotrkowie zaproponował by rycerstwo odmawiało płacenia dziesięciny. W 1438 roku popierał wspieraną przez dwór królowej Zofii wyprawę [[Kazimierz Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] w celu objęcia tronu Czech. O wspieraniu Spytka przez dwór królowej Zofii Holszańskiej świadczyć może mianowanie go w 1437 roku kasztelanem bieckim, które to tereny były oprawą wdowią królowej. Po nieudanej wyprawie do Czech, w 1439 roku Oleśnicki usunął Spytka z Rady Królewskiej i obłożył klątwą za trwanie w husytyźmie. W tym samym czasie stronnikom Spytka zaczęto odebrać zarządy dóbr i zamków królewskich na Rusi. |
||
Gdy biskup Oleśnicki zawiązał w [[Nowy Korczyn|Nowym Mieście Korczynie]] antyhusycką konfederację, Spytko najechał na miasto i 3 maja 1439 zawiązał własną [[Konfederacja Spytka z Melsztyna|konfederację]]. Później, opuszczony przez większość sojuszników poniósł śmierć |
Gdy biskup Oleśnicki zawiązał w [[Nowy Korczyn|Nowym Mieście Korczynie]] antyhusycką konfederację, Spytko najechał na miasto i 3 maja 1439 zawiązał własną [[Konfederacja Spytka z Melsztyna|konfederację]]. Później, opuszczony przez większość sojuszników oraz królową poniósł śmierć 6 maja 1439 w [[Bitwa pod Grotnikami|bitwie pod Grotnikami]]. |
||
{{Osobny artykuł|Konfederacja Spytka z Melsztyna}} |
{{Osobny artykuł|Konfederacja Spytka z Melsztyna}} |
||
Wersja z 16:22, 11 mar 2016
.png) "Drzewo genealogiczne rodów: Tarnowskich, Melsztyńskich i Jarosławskich", fragment z podobizną Spytka III Melsztyńskiego, (miedzioryt Augustinus Thille, tekst A.K. Jastrzębski, 1644; przedruk Adam Piliński, 1872). | |
 Leliwa | |
| Rodzina |
Melsztyńscy(boczna linia Tarnowskich) |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Elżbieta Bebek |
| Żona |
Beatrycza z Szamotuł herbu Nałęcz |
| Dzieci |
Spytko IV Melsztyński |
Spytko III (ur. 1398, zm. 6 maja 1439 w Grotnikach) – kasztelan biecki, przywódca husytów polskich i organizator konfederacji korczyńskiej jako odpowiedzi na konfederację biskupa Oleśnickiego.
Życiorys
Był synem Spytka II i Elżbiety Węgierskiej. W małżeństwie urodził mu się syn także Spytko. W 1436 ufundował gotycki kościół w Jasieniu. Spytko związany był z polską opozycją popierającą czeskich husytów i zwalczającą możnowładców oraz wszechwładzę biskupa Zbigniewa Oleśnickiego, który pozbawił ród Spytka wpływów w państwie na rzecz rodów Oleśnickich i Odrowążów, którym Oleśnicki przekazał zarządzaną wcześniej przez Melsztyńskich Samborszczyznę. Po śmierci kanclerza Jana Szafrańca w 1433 zastąpił go w przewodzeniu opozycji zwalczającej Oleśnickiego. W lutym 1434 na zjeździe w Opatowie stał na czele opozycji sprzeciwiającej się planom Oleśnickiego osadzenia na tronie Władysława Warneńczyka. W 1435 roku wraz z Abrahamem Zbąskim na zjeździe w Piotrkowie zaproponował by rycerstwo odmawiało płacenia dziesięciny. W 1438 roku popierał wspieraną przez dwór królowej Zofii wyprawę Kazimierza Jagiellończyka w celu objęcia tronu Czech. O wspieraniu Spytka przez dwór królowej Zofii Holszańskiej świadczyć może mianowanie go w 1437 roku kasztelanem bieckim, które to tereny były oprawą wdowią królowej. Po nieudanej wyprawie do Czech, w 1439 roku Oleśnicki usunął Spytka z Rady Królewskiej i obłożył klątwą za trwanie w husytyźmie. W tym samym czasie stronnikom Spytka zaczęto odebrać zarządy dóbr i zamków królewskich na Rusi.
Gdy biskup Oleśnicki zawiązał w Nowym Mieście Korczynie antyhusycką konfederację, Spytko najechał na miasto i 3 maja 1439 zawiązał własną konfederację. Później, opuszczony przez większość sojuszników oraz królową poniósł śmierć 6 maja 1439 w bitwie pod Grotnikami.
Śmierć Spytka
Jan Długosz tak opisuje śmierć Spytka: Szablon:CytatD
Król Władysław III Warneńczyk wkrótce po tym skasował „wyrok” takiego „sądu”, przywracając szlachectwo i majątek wdowie i rodzinie Spytka. Kierunek polityczny konfederacji Melsztyńskiego odniósł jednak sukces po jego śmierci przez uznanie króla Kazimierza Jagiellończyka, uzyskanie stanowisk przez jego stronników, a wreszcie starania o tron czeski dla Jagiellona, zakończone koronacją na króla Czech Władysława syna Kazimierza Jagiellończyka. Do unii personalnej między Polską i Czechami jednak nie doszło.
Spytek w twórczości
Na motywach historii Spytka oparta jest powieść Mieczysława Smolarskiego "Spytko z Melsztyna" , wydana w r. 1927[1].
- ↑ Powieść Mieczysława Smolarskiego "Spytko z Melsztyna" w katalogu Biblioteki Narodowej.
Bibliografia
- Jerzy Lesław Wyrozumski Historia Polski, do roku 1505, PWN 1982.
- Paweł Jasienica Polska Jagiellonów, PIW 1988.
- Marek Derwich(red.) Monarchia Jagiellonów, Wydawnictwo Dolnośląskie 2003.