Stanisław Holenderski
| Pełne imię i nazwisko |
Stanisław Józef Holenderski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 grudnia 1871 |
| Data i miejsce śmierci |
23 stycznia 1940 |
Stanisław Holenderski (ur. 24 grudnia 1871 w Zawierciu, zm. 23 stycznia 1940 tamże) – polski przemysłowiec, filantrop, sadownik.
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Był synem Markusa oraz Cecylii de domo Mendelsohn. W 1921 roku ożenił się z Joanną Marią z domu Idzikowską (ur. 18 grudnia 1887 w Łodzi, zm. 31 grudnia 1972 w Zawierciu). To małżeństwo miało córkę Anielę (ur. 19 grudnia 1922, zm. 10 lipca 2007)[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W 1889 roku ukończył gimnazjum w Częstochowie, następnie odbył praktykę rolniczą[1]. Odziedziczył majątek po ojcu, który w 1883 roku był współwłaścicielem huty szkła w Zawierciu[2]. Był właścicielem tzw. Stawek[3]. W 1912 roku nabył majątek Poręba Mrzygłodzka o powierzchni 210 ha, pod którym znajdowały się pokłady węgla brunatnego. Po zakończeniu I wojny światowej wystąpił o koncesję na wydobycie węgla. Mimo otrzymania odpowiedzi odmownej na terenach należących do Holenderskiego powstała kopalnia prowadzona przez Stanisława Kasterskiego, a Holenderski czerpał profity z tytułu najmu gruntu[4]. Holenderski był ponadto właścicielem cegielni w Zawierciu i Łazach[5], prezesem rady nadzorczej cementowni w Wysokiej, członkiem zarządu cementowni w Zdołbunowie[6] oraz współudziałowcem kopalni węgla brunatnego „Teodor” w Gołuchowicach[7].
W 1915 roku został radnym pierwszej rady miejskiej w Zawierciu po nadaniu miastu praw miejskich, po czym aktywnie zabiegał o wprowadzenie do urzędów języka polskiego. W 1921 roku konwertował na katolicyzm. W 1930 roku znalazł się w składzie Obywatelskiego Komitetu Niesienia Doraźnej Pomocy dla Bezrobotnych, który m.in. w 1931 roku zapoczątkował tradycję zawierciańskichpos ogródków działkowych[8]. Założył Ochotniczą Straż Pożarną W Zawierciu oraz Związek Ochotników Pracy Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego[6]. Ufundował m.in. dwa domy przy ulicy Pomorskiej na potrzeby przytułku dla starców i inwalidów wojennych (1928), ziemię na cmentarz ewangelicki w Porębie (1929), ogrodzenie cmentarza w Zawierciu (1932), kaplicę cmentarną (1934), materiały na budowę Państwowego Gimnazjum i Liceum Koedukacyjnego (1933–1934) i materiały na budowę domku ZHP (1937)[9]. Był członkiem m.in. zarządu diecezjalnego Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej w Częstochowie, Powiatowej Rady Szkolnej, Urzędu Rozjemczego Powiatowego, członkiem honorowym Związku Inwalidów Wojska Polskiego, wiceprezesem Ochotniczej Straży Pożarnej w Zawierciu, radcą Izby Handlowo-Przemysłowej w Sosnowcu[10]. Był sadownikiem i popularyzatorem sadownictwa[11]. Kolekcjonował obrazy Jacka Malczewskiego, które udostępniał na wystawy[12][13].
Po wybuchu II wojny światowej został zmuszony do opuszczenia swojej posiadłości przy ulicy 3 Maja i zamieszkał na Stawkach. Zmarł w 1940 roku; został pochowany na cmentarzem rzymskokatolickim w Zawierciu[14]. W 2006 roku uchwałą Rady Miasta został uhonorowany tytułem „Zasłużony dla Zawiercia”[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Monografia Zawiercia, s. 627.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 629–630.
- ↑ Martyna Urban, 5 niezwykłych osobistości z Zawiercia cz. II [online], Jura24, 29 kwietnia 2021 [dostęp 2022-08-04].
- ↑ Zdzisław Kluźniak, Stanisław Holenderski - przemysłowiec i filantrop [online], Dawne Zawiercie [dostęp 2022-08-04].
- ↑ Iwona Kuźniak, Tropem wielkich [online], Zawiercie Nasze Miasto, 27 czerwca 2003 [dostęp 2022-08-04].
- ↑ a b Cmentarze Zagłębia Dąbrowskiego i ziemi zawierciańskiej, s. 58.
- ↑ Zawiercie. Studium monograficzne, s. 331.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 628.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 628–629.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 629.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 630.
- ↑ „By skreślić historię naszych zbiorów”, s. 604.
- ↑ Jacek Malczewski - katalog wystawy TPSP w Krakowie 1939 r. [online], Polski Dom Aukcyjny, 20 stycznia 2015 [dostęp 2022-08-04].
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 630.
- ↑ Stanisław Holenderski [online], Jura-Pilica.com [dostęp 2022-08-04].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Abramski, Cmentarze Zagłębia Dąbrowskiego i ziemi zawierciańskiej, Zawiercie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej, 1998, ISBN 83-905651-2-9.
- Jerzy Abramski, Zawiercie. Studium monograficzne, Zawiercie: Miejski Ośrodek Kultury „Centrum”, 1994, ISBN 83-902833-0-1.
- Monografia Zawiercia, Zawiercie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej, 2003, ISBN 83-905651-5-3.
- Tomasz F. de Rosset, „By skreślić historię naszych zbiorów”. Polskie kolekcje artystyczne, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2021, ISBN 978-83-231-4535-6.