Trzykrotka

Trzykrotka
	; Pokrój (Tradescantia fluminensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	komelinowce
Rodzina	komelinowate
Rodzaj	trzykrotka
	Nazwa systematyczna
	Tradescantia L.; Sp. Pl. 1: 288. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Trzykrotka, tradeskancja (Tradescantia L.) – rodzaj roślin z klasy jednoliściennych, z rodziny komelinowatych (Commelinaceae), pochodzących z Ameryki. Należy do niego ok. 70^[1]^[2] gatunków występujących od południowej Kanady do północnej Argentyny^[3]. Gatunkiem typowym jest Tradescantia virginiana L.^[4] Naukowa nazwa rodzajowa upamiętnia Johna Tradescanta starszego (ok. 1570–1638), ogrodnika Karola I Stuarta^[2].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Byliny, przeważnie o płożących się pędach. Ulistnienie skrętoległe, czasem naprzemianległe, liście wydłużone, całobrzegie, kształtu jajowatego, siedzące lub zwężające się u nasady. Kwiaty przeważnie dość drobne, zebrane w kwiatostany wsparte podsadkami podobnymi do liści lub od nich odmiennymi. Obupłciowe kwiaty są promieniste, trójkrotne, okwiat barwny, pręcików 6, zalążnia trójkomorowa, w każdej komorze z 1 lub 2 zalążkami. Owocem jest torebka trójkomorowa w każdej z 1 lub 2 nasionami^[2].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Synonimy: Rhoeo Hance, Setcreasea Schumann & Sydow, Zebrina Schnizlein^[2]
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj należący do podrodziny Commelinoideae, rodziny komelinowatych (Commelinaceae R. Br., która wraz z grupą siostrzaną Hanguanaceae, tworzy klad bazalny w obrębie rzędu komelinowce Commelinales Dumort^[1]. W obrębie rodziny komelinowatych należy do plemienia Tradescantieae, podplemienia Tradescantiinae^[5].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Commelinanae Takht., rząd komelinowce (Commelinales Dumort.), podrząd Commelinineae Engl., rodzina komelinowate (Commelinaceae R. Br.), plemię Tradescantieae Meisn., rodzaj trzykrotka (Tradescantia L.)^[6].

Gatunki

Skład gatunkowy tego rodzaju zmieniał się znacząco i nadal jest dyskutowany. Współcześnie włączane są do niego gatunki z innych wcześniej wyodrębnianych rodzajów, traktowanych teraz jako synonimy trzykrotki^[7]: Campelia Rich., Cymbispatha Pichon, Mandonia Hassk., Neomandonia Hutch., Neotreleasea Rose, Rhoeo Hance, Separotheca Waterf., Setcreasea K.Schum. & Syd., Treleasea Rose, Zebrina Schnizl. Daje to łącznie ok. 70 gatunków.

Wykaz gatunków:

Tradescantia ambigua Mart. ex Schult. & Schult.f.
Tradescantia anagallidea Seub.
Tradescantia × andersoniana W.Ludw. & Rohweder
Tradescantia andrieuxii C.B.Clarke
Tradescantia boliviana (Hassk.) J.R.Grant
Tradescantia brachyphylla Greenm.
Tradescantia bracteata Small ex Britton
Tradescantia brevifolia (Torr.) Rose
Tradescantia buckleyi (I.M.Johnst.) D.R.Hunt
Tradescantia burchii D.R.Hunt
Tradescantia cerinthoides Kunth
Tradescantia cirrifera Mart.
Tradescantia commelinoides Schult. & Schult.f.
Tradescantia crassifolia Cav.
Tradescantia crassula Link & Otto
Tradescantia cymbispatha C.B.Clarke
Tradescantia deficiens Brandegee
Tradescantia edwardsiana Tharp
Tradescantia ernestiana E.S.Anderson & Woodson
Tradescantia exaltata D.R.Hunt
Tradescantia fluminensis Vell. – trzykrotka wężykowata, t. białokwiatowa
Tradescantia gentryi D.R.Hunt
Tradescantia gigantea Rose
Tradescantia gracillima Standl.
Tradescantia grantii Faden
Tradescantia guatemalensis C.B.Clarke ex J.D.Sm.
Tradescantia guiengolensis Matuda
Tradescantia gypsophila B.L.Turner
Tradescantia hirsuticaulis Small
Tradescantia hirsutiflora Bush
Tradescantia hirta D.R.Hunt
Tradescantia huehueteca (Standl. & Steyerm.) D.R.Hunt
Tradescantia humilis Rose
Tradescantia leiandra Torr.
Tradescantia llamasii Matuda
Tradescantia longipes E.S.Anderson & Woodson
Tradescantia masonii Matuda
Tradescantia maysillesii Matuda
Tradescantia mcvaughii D.R.Hunt
Tradescantia mirandae Matuda
Tradescantia monosperma Brandegee
Tradescantia nuevoleonensis Matuda
Tradescantia occidentalis (Britton) Smyth
Tradescantia ohiensis Raf.
Tradescantia orchidophylla Rose & Hemsl.
Tradescantia ozarkana E.S.Anderson & Woodson
Tradescantia pallida (Rose) D.R.Hunt
Tradescantia pedicellata Celarier
Tradescantia peninsularis Brandegee
Tradescantia petiolaris M.E.Jones
Tradescantia petricola J.R.Grant
Tradescantia pinetorum Greene
Tradescantia plusiantha Standl.
Tradescantia poelliae D.R.Hunt
Tradescantia pygmaea D.R.Hunt
Tradescantia reverchonii Bush
Tradescantia roseolens Small
Tradescantia rozynskii Matuda
Tradescantia schippii D.R.Hunt
Tradescantia sillamontana Matuda
Tradescantia soconuscana Matuda
Tradescantia spathacea Sw. – reo meksykańskie^[8]
Tradescantia standleyi Steyerm.
Tradescantia stenophylla Brandegee
Tradescantia subacaulis Bush
Tradescantia subaspera Ker Gawl.
Tradescantia tepoxtlana Matuda
Tradescantia tharpii E.S.Anderson & Woodson
Tradescantia umbraculifera Hand.-Mazz.
Tradescantia valida G.Brückn.
Tradescantia velutina Kunth & C.D.Bouché
Tradescantia virginiana L. – trzykrotka wirginijska
Tradescantia wrightii Rose & Bush
Tradescantia zanonia (L.) Sw.
Tradescantia zebrina Bosse – trzykrotka pasiasta^[8]

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Niektóre gatunki hodowane są w doniczkach jako rośliny ozdobne. Młode pędy i liście trzykrotki wirginijskiej są jadalne^[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-12-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Tradescantia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-12-18]. (ang.).
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].
↑ Crescent Bloom: Tradescantia. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-06]. (ang.).
↑ List of genera in family COMMELINACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2008-12-06].
↑ ^a ^b Wykaz roślin zgromadzonych w szklarniach Ogrodu Botanicznego. www.zapleczehodowlane.umk.pl.
↑ Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 368. ISBN 1-57808-351-6.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Rośliny użytkowe. Tadeusz Gorczyński (red. nauk.). Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966, seria: Wydawnictwa popularno-encyklopedyczne.

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-12-17] (ang.).

[america-2] Tradescantia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-12-18]. (ang.).

[E-3] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].

[CBloom-6] Crescent Bloom: Tradescantia. The Compleat Botanica. [dostęp 2008-12-06]. (ang.).

[7] List of genera in family COMMELINACEAE. [w:] Vascular Plant Families and Genera [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2008-12-06].

[wykaz-8] Wykaz roślin zgromadzonych w szklarniach Ogrodu Botanicznego. www.zapleczehodowlane.umk.pl.

[singh-9] Gurcharan Singh: Plant Systematics. An Integrated Approach. Enfield, Plymouth: Science Publishers, Inc., 2004, s. 368. ISBN 1-57808-351-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]