Tutkowski (ród)
Tutkowski – pomorski ród szlachecki wzmiankowany od 1736 roku, wywodzący się z ziemi kościerskiej[1]. Tutkowscy przez wieki byli posiadaczami ziemskimi na terenie Kaszub, od Kościerzyny, poprzez Kartuzy i Żukowo, aż po tereny przymorskie, na dzisiejszym terenie miasta Gdynia[2].
Zarys historii rodu[edytuj | edytuj kod]
Tutkowscy byli najprawdopodobniej pochodzenia litewskiego. Teorię o litewskim pochodzeniu rodziny potwierdzają dokumenty parafialne z rejonu ziemi kościerskiej, wskazujące że pierwotnie nazwisko to brzmiało Tutkus. Nazwisko to wciąż popularne jest w obrębie litewskiej miejscowości Onikszty (lit. Anykščiai).
Protoplasta rodu, Michał Tutkowski (1696/97 - 1793)[1] pojawia się w dokumentach w 1736 roku, biorąc ślub z Ewą Jach w Sulęczynie[3]. Ród jest następnie wzmiankowany w Chmielnie[4], Przodkowie[5] a następnie w Załężu[6].
Największym punktem zwrotnym w historii rodu było przekształcenie wsi Gdynia w jedno z głównych miast Polski, za sprawą budowy portu w tejże miejscowości w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Lokalna gałąź rodu Tutkowskich, zapoczątkowana przez Piotra Tutkowskiego (1828 - 1898)[7] zamieszkała w Gdyni, a jego syn, Józef (1871 - 1936) nabył w 1900 roku ok. 30 ha ziemi w centrum Gdyni[2]. Rodzina również posiadała rozległe grunty na terenach dzisiejszego portu oraz na Kamiennej Górze. Jako że byli jedną z głównych rodzin zamieszanych w budowę portu i miasta, zalicza się ich do tzw. Czterech Klanów Gdyńskich, razem z rodami Skwierczów, Grubbów oraz Górskich[8]. Wraz ze znacznym wzbogaceniem, gdyńska gałąź rodziny Tutkowskich przekształciła się z lokalnej pomorskiej szlachty w część polskiej elity, łącząc się poprzez małżeństwa z Kurrami, gdyńską rodziną sołecką, Wittstockami, posiadaczami majątku Wittstock (dziś dzielnica Wysoka) na terenie Wolnego Miasta Gdańska; Brygmanami, posiadaczami majątków na Żuławach; oraz Przesławskimi, znanym rodem z Wielkopolski.
Po drugiej wojnie światowej Tutkowscy, podobnie jak inne klany gdyńskie, utracili większość swojego majątku w Gdyni. Odebrane im zostały niemal wszystkie niezabudowane dotychczas parcele. Po zakończeniu okresu komunizmu, kolejnym ciosem w godność rodu było wyburzenie rodzinnej willi na Kamiennej Górze na rogu dzisiejszych ulic Krasickiego i Legionów, zanim rodzina była w stanie ją odzyskać. Dopiero w drugiej dekadzie XXI wieku rodzina zaczęła odzyskiwać swoje grunty masowo wywłaszczone, często bez żadnej kompensacji, w latach 60.[9].
Herb[edytuj | edytuj kod]
Herb własny Tutkowskich jest według Chrząńskiego odmianą dość popularnego w Polsce herbu Łuk. Teorię tę potwierdza nie tylko obecność tytułowego łuku w herbie, ale również trzech piór strusich w klejnocie. W często chaotycznej heraldyce kaszubskiej herby miały funkcję złączenia danej rodziny z jej regionem, a nie jak to było w Polsce, złączenia z konkretnymi przodkami. Dlatego też wszechobecność w kaszubskich herbach gwiazd, księżyca i strzał, utożsamiających rodziny herbowne z ziemią kaszubską. Na skutek kontaktów ze szlachtą polską, dość powszechne było też przyjmowanie elementów z herbów polskich, takich jak Nałęcz, czy szczególnie spopularyzowany na Kaszubach Brochwicz. Herb własny Tutkowskich jest dość typowym herbem kaszubskim ze względu na obecność w nim gwiazdy oraz łuku, według Chrząńskiego najwyraźniej wziętego z polskiej tradycji heraldycznej[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Michał Tutkowski [online], geni_family_tree [dostęp 2020-05-05] (pol.).
- ↑ a b "Gdyńscy Kaszubi pod redakcją Jana Mordawskiego", 2006, strona 88
- ↑ Sulęczyno, Rok 1736, akt 277, "Imię i nazwisko mężczyzny: Michaelem Tutkowski, imię i nazwisko kobiety: Evam Jachowa" www.ptg.gda.pl
- ↑ Chmielno, Rok 1771, księga W190, akt 16 "Imię i nazwisko mężczyzny: Josephus Tutkowski, imię i nazwisko kobiety: Constantia Blokowa" www.ptg.gda.pl
- ↑ Przodkowo, Rok 1853, księga W1529, akt 15 "Imię i nazwisko mężczyzny: Peter Tutkowski, imię i nazwisko kobiety: Catharina Mański zd. Malinowska" www.ptg.gda.pl
- ↑ Załęże - USC, rok 1882, księga 2123/26, akt 3: "Imię i nazwisko mężczyzny: August Lubner, imię i nazwisko kobiety: Antonie Tuttkowski" www.ptg.gda.pl
- ↑ Piotr Michał Tutkowski [online], geni_family_tree [dostęp 2020-05-05] (pol.).
- ↑ Bolesław Kiełbratowski. Nowe plany dla Kamiennej Góry. „Dziennik Gdyński”, s. 14, 2 kwietnia 1933. (pol.).
- ↑ Szymon Szadurski: Gdynia - miasto prawie prywatne. [dostęp 2018-09-15].
- ↑ Teodor Chrząński: Tablice odmian herbowych Chrząńskiego. Warszawa: A. Fiedler, 1929, s. 108.