Ulica Marszałkowska w Zawierciu
| Stary Rynek | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
450 m | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Poprzednie nazwy |
ulica Dworcowa | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Zawiercia  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||
 50°29′17,7″N 19°25′14,8″E/50,488258 19,420788
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Marszałkowska – ulica znajdująca się w Zawierciu w dzielnicy Stary Rynek. Ma długość 450 m[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ulica ukształtowała się przed I wojną światową; widniała już na prawdopodobnie pierwszym planie geometrycznym Zawiercia z zaznaczonymi ulicami z 1909 roku[2]. Została wybudowana na wzór ulicy Długiej w Gdańsku[3]. Pierwotnie nosiła nazwę Dworcowa, od pobliskiego dworca kolejowego[4]. W 1880 roku przy ulicy wzniesiono synagogę, przy synagodze funkcjonował również dom kahalny[5]. Od momentu powstania placu targowego w mieście w 1904 roku ulica Marszałkowska była jego przedłużeniem[6][7]. W momencie nadania ulicy nazwy Marszałkowska krzyżowała się ona z ulicą Hożą, identycznie jak w Warszawie (jest to jedyny taki przypadek w Polsce)[8].
Przed II wojną światową ulica Marszałkowska była w przeważającej części skupiskiem Żydów, którzy napłynęli do Zawiercia na początku XX wieku[9]. 26 lipca 1921 Rada Miejska podjęła uchwałę w sprawie ułożenia trotuarów i płyt betonowych na ulicy Marszałkowskiej[10]. Przed 1925 rokiem ulica Marszałkowska stała się dzielnicą handlową Zawiercia, czemu sprzyjała jej zabudowa i układ[11]. Funkcjonowało przy niej kilkadziesiąt sklepów, w tym herbaciarnie, cukiernie i sklepy kolonialne; działała tu także szkoła i biblioteka[12]. W 1932 roku ulica Marszałkowska stała się pierwszą ulicą w Zawierciu podłączoną do sieci wodociągowej[6].
Po wybuchu II wojny światowej zmieniono nazwę ulicy na Alte Markt-Straße[13]. W latach 1941–1943 ulica Marszałkowska była wschodnią granicą zawierciańskiego getta[14]. Handel na ulicy zaniknął, a żydowskie sklepy, podobnie jak synagoga, zostały zlikwidowane[5][15].
Po zakończeniu II wojny światowej miejsce sklepów żydowskich zajęły placówki państwowe, a ulica Marszałkowska była głównym miejscem koncentracji sklepów w Zawierciu[12]. Pod koniec lat 40. przy ulicy przez krótki okres istniał pawilon handlowy zrzeszający jedenaście sklepów, jednak został on zburzony[8]. W 1952 roku zmieniono nazwę ulicy na Teodora Duracza[13]. Do 1970 roku była najbardziej uczęszczaną ulicą Zawiercia[4]. W 1970 roku nad ulicą zamontowano wiadukt, co spowodowało zmniejszenie zainteresowania mieszkańców robieniem zakupów na tej ulicy[12]. W 1990 roku powrócono do nazwy Marszałkowska[13]. Od 1990 roku za sprawą prywatnych firm następowało ponownie ożywienie handlu, dokonywano także remontów budynków[12].
Na początku XXI wieku zaczął następować proces upadku ulicy Marszałkowskiej i zamykania sklepów, m.in. z powodu dużej liczby supermarketów w Zawierciu i wysokiego wskaźnika przestępstw w okolicy[7][16].
Ulicy Marszałkowskiej poświęciła rozdział książki „Ziemia jałowa” Magdalena Okraska. Autorka opisuje Marszałkowską jako ulicę wyniszczoną i nielubianą przez mieszkańców Zawiercia[17].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do gminnej ewidencji zabytków przy ulicy Marszałkowskiej wpisane są[18]:
- budynek mieszkalno-usługowy (ul. Marszałkowska 29),
- budynek mieszkalno-usługowy (ul. Marszałkowska 31),
- synagoga (ul. Marszałkowska 41).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ WYKAZ DRÓG GMINNYCH I DRÓG WEWNĘTRZNYCH GMINY ZAWIERCIE o nawierzchni ulepszonej [online], Biuletyn Informacji Publicznej [dostęp 2022-08-07].
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 81.
- ↑ Jolanta Kasperek, Dorota Walus, Ewa Kita, Moje miasto Zawiercie [online], Śląska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2022-08-07].
- ↑ a b Monografia Zawiercia, s. 89.
- ↑ a b Zawiercie i jego ulice, s. 76.
- ↑ a b Jadwiga Gębka, Sławomir Gębka, Ulica Marszałkowska [online], Dawne Zawiercie [dostęp 2022-08-07].
- ↑ a b Marszałkowska – umierająca ulica handlowa? [online], Zawiercianin.pl, 6 sierpnia 2010 [dostęp 2022-08-07].
- ↑ a b Paulina Musialska, Bogdan Dworak opowiedział o historii ulicy Marszałkowskiej [FOTO] [online], Zawiercie Nasze Miasto, 24 listopada 2016 [dostęp 2022-08-07].
- ↑ Zawiercie. Studium monograficzne, s. 97.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 89–90.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 293.
- ↑ a b c d Monografia Zawiercia, s. 90.
- ↑ a b c Zawiercie i jego ulice, s. 75.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 64.
- ↑ Monografia Zawiercia, s. 294.
- ↑ Paulina Musialska, Zawiercie: Będzie rewitalizacja Starego Rynku [online], Zawiercie Nasze Miasto, 18 maja 2016 [dostęp 2022-08-07].
- ↑ Ulica przegrana. Fragment książki „Ziemia jałowa” [online], Klub Jagielloński, 17 listopada 2018 [dostęp 2022-08-07].
- ↑ Zarządzenie Nr 1303/17 w sprawie przyjęcia Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Zawiercie [online], Biuletyn Informacji Publicznej [dostęp 2022-08-07].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Abramski, Zawiercie i jego ulice, Zawiercie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskej, 1991.
- Jerzy Abramski, Zawiercie. Studium monograficzne, Zawiercie: Miejski Ośrodek Kultury „Centrum”, 1994, ISBN 83-902833-0-1.
- Monografia Zawiercia, Zawiercie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskej, 2003, ISBN 83-905651-5-3.