Ustronie (staw)
 Młyn Ustronie w roku 2013 | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające |
Osówka |
| Rodzaj jeziora |
dwa byłe stawy młyńskie |
Położenie na mapie Szczecina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
 53°28′52,96″N 14°29′37,19″E/53,481378 14,493664
| |
Ustronie – dwa sąsiadujące stawy młyńskie[a] leżące w Dolinie Siedmiu Młynów w Szczecinie (w latach 1816–1939 administracyjnie przypisane do powiatu Randow). Zostały utworzone w średniowieczu, w wyniku spiętrzenia wód strugi Osówka dla potrzeb wodnego młyna zbożowego nazwanego „Młyn Sauersacka” (później „Młyn Cesarski”, niem. Sauersackmühle, Kaisermühle). Młyn wycofano z eksploatacji w XIX w. Został przekształcony po I wojnie światowej w ekskluzywny lokal rozrywkowy nad stawem, a po II wojnie – w dom wypoczynkowy Zakładu Zieleni Miejskiej (obecnie – budynek mieszkalny).
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Dolina Siedmiu Młynów, przez którą przepływa Osówka, jest częścią szczecińskiego Parku Leśnego Arkońskiego, leżącego w północnej i północno-zachodniej części miasta, na obszarze Wzgórz Warszewskich. Park należy do kompleksu Puszcze Szczecińskie. Nazwa doliny pochodzi od siedmiu nieczynnych obecnie młynów wodnych, których pozostałością są stawy młyńskie: Zazulin, Ustronie, Zacisze, Uroczysko, Nagórnik i Łomot[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Stawy, noszące współcześnie nazwę Ustronie, utworzono w średniowieczu, w czasie budowy młyna napędzanego wodą Osówki (wówczas niem. Mühlenbach). Jego pierwsza nazwa – Wassermühle Sauersack (Sauersack Mühle)[b] – pochodziła od nazwiska pierwszego dzierżawcy[c][2]. Młyn Sauersacka był dzierżawiony przez kilka pokoleń tej rodziny[2].
O powstaniu młyna przed rokiem 1277 świadczy istnienie dokumentów potwierdzających, że w tymże roku został on przez księcia Barnima I sprzedany miastu Szczecin za pomoc finansową w wojnie z Marchią Brandenburską[2]. Młynarze płacili miastu daninę w wysokości 1/6 korca mąki z przemiału. Zostali z niej zwolnieni w roku 1552[2]. Z dokumentu z 8 września 1552 roku wynika, że książę szczeciński Barnim XI zamierzał podwyższyć czynsz wdowie po młynarzu z Sauersack, Hansie Burenie, jednak zmienił zdanie pod wpływem Othmara Tubbentala (Dubbentala?), krajowego rentmistrza. Zobowiązania przejęła Rada Miasta[3].
Eksploatacji młyna zaniechano na początku XX wieku (w młynarstwie koła młyńskie, obracane strumieniem wody, zastąpiono silnikami parowymi, a następnie spalinowymi i elektrycznymi). Po zakończeniu I wojny światowej (1918) w zabudowaniach nad stawami utworzono popularny w okresie międzywojennym ekskluzywny lokal rozrywkowy (w zabudowaniach mieszkało na stałe 10 osób[2]). Nazwę obiektu zmieniono na Kaisermühle (Młyn Cesarski)[2][3].
W roku 1925 pisano w reklamie lokalu, położonego wśród starodrzewu, nad dwoma stawami młyńskimi: Najprzyjemniejsze miejsce wycieczkowe, cukiernia i kawiarnia, garaże dla samochodów, stajnie dla koni, staw, prastare drzewa, cienisty park[2][3].
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
W czasie i po II wojnie światowej obiekt nie został zniszczony (jak pozostałe, już nieistniejące obiekty Doliny Siedmiu Młynów). Zabudowania zagospodarowano jako miejsce wypoczynku pracowników Szczecińskiego Zakładu Zieleni Miejskiej, dom wypoczynkowy „Ustronie”[2] (obecnie – budynek mieszkalny[4]). Stawy nie zostały uporządkowane[2].
Staw Ustronie i inne stawy Doliny Siedmiu Młynów wchodzą w skład zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Dolina Siedmiu Młynów i źródła strumienia Osówka”. Przez dolinę przebiega Polsko-Niemiecki Szlak Turystyczny „Siedem Młynów – Gubałówka”[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jeden z tych dwóch stawów (południowy) jest w wielu źródłach (w tym na Mapach Google) błędnie nazywany „Zazulin”. Nieistniejący staw Zazulin wysechł po zaprzestaniu eksploatacji. Był położony na wschód od Ustronia.
- ↑ W języku potocznym „Sauersack Mühle” oznacza pijaka-zrzędę.
- ↑ Według Encyklopedii Szczecin.pl Sauersack był pierwszym właścicielem.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tadeusz Białecki: Dolina Siedmiu Młynów. W: Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. T. A–O. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 1999, s. 195–196. ISBN 83-7241-089-5. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Lucyna Turek-Kwiatkowska: Ustronie. W: Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina. T. P-Ż. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 2000, s. 572–573. ISBN 83-7241-089-5.
- ↑ a b c Jan Iwańczuk: Ustronie. [w:] Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl: Internetowa Encyklopedia Szczecina [on-line]. encyklopedia.szczecin.pl. [dostęp 2014-12-22].
- ↑ Do Doliny Siedmiu Młynów. [w:] Ilustrowana zdjęciami relacja z wycieczki Polsko-Niemieckim Szlakiem Turystycznym „Siedem Młynów – Gubałówka” [on-line]. Policki Klub Cyklistów. [dostęp 2014-12-25]. (pol.).
- ↑ Monika Stefanek: Siedem Młynów – Gubałówka. [w:] Portal.Sedina.pl (podstawa: Głos Szczeciński, 14 VI 2006 r.) [on-line]. Sedina.pl, 15 czerwca 2006. [dostęp 2014-12-17].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Vermessungsamt der Stadt Stettin: Plan der Stadt Stettin, 1:10000 (położenie zabudowań młyna Cesarskiego). 1940. [dostęp 2014-12-22]. (niem.).
- Goście Sauersack, od roku 1918 – Kaisermühle, nad stawem. [w:] Zdjęcie z archiwum portalu Sedina.pl (rozpoznał Schulz, 2008) [on-line]. sedina.pl. [dostęp 2014-12-26].
- Kaisermühle mit Teich (Postcard). [w:] Strona internetowa sklepu online ze starymi pocztówkami [on-line]. www.akpool.de. [dostęp 2014-12-26].
