Władysław Wilczkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Wilczkowski
Herb rodowy
Jelita
Data urodzenia

ok. 1620

Data śmierci

18 września 1683

Ród

Wilczkowscy herbu Jelita

Rodzice

Marcin Wilczkowski
Anna Gorzycka

Małżeństwo

Petronela z Wasiczyńskich

Wojny i bitwy

Potop szwedzki, bitwa pod Warką, wojna polsko-rosyjska (1654–1667), bitwa pod Chocimiem (1673), Bitwa pod Wiedniem (1683)

Administracja

starosta wiski, zwinogrodzki i dymirski

Władysław Wilczkowski herbu Jelita (ur. ok. 1620, zm. 18 września 1683 kilka dni po bitwie pod Wiedniem[1]) – polski oficer husarii, porucznik, pułkownik JKM, starosta wiski, od 1655 – zwinogrodzki[2] i od 1660 – dymirski[3].

Służbę wojskową jako towarzysz rozpoczął Władysław Wilczkowski ok. 1643 r.[4]

W 1653 r. Wilczkowski został porucznikiem chorągwi husarskiej wojewody sandomierskiego, margrabiego Władysława Gonzagi Myszkowskiego[5].

W 1654 r. w czasie bitwy pod Buszą na Podolu, Wilczkowski został zraniony w głowę[6].

Już jako etatowy oficer wojska koronnego walczył ze Szwedami na czele chorągwi Myszkowskiego w bitwach pod Żarnowem (16 września 1655 r.) oraz Wojniczem (3 października 1655)[7]. Po przegranej bitwie pod Wojniczem, Wilczkowski posłował od wojska do króla polskiego Jana Kazimierza w celu uzyskania informacji, jakie monarcha miał realne plany powstrzymania natarcia szwedzkiego oraz moskiewskiego[8].

10 października 1655 r. Wilczkowski otrzymał starostwo zwinogrodzkie[9].

W czasie potopu szwedzkiego pułkownik Wilczkowski stojąc na czele królewskiego pułku, z początkiem 1656 r. zaatakował pod Zakrzewem w powiecie radomskim, podjazd szwedzki pułkownika Ascheberga[10], o czym pisze m.in. Henryk Sienkiewicz w "Potopie"[11]. Kolejno walczył w bitwie pod Warką (7 kwietnia 1656 r.), a następnie ze swoją chorągwią wziął udział w bitwie pod Kłeckiem (7 maja 1656 r.), podczas której został ciężko ranny[10].

28 sierpnia 1660 r. król Jan Kazimierz nadaje w Samborze Władysławowi Wilczkowskiemu miasteczko Dymyr w kijowskim w dożywocie.

Podczas wojny polsko-rosyjskiej dowodził chorągwią husarską w niezwykle udanej dla Rzeczypospolitej kampanii ukraińskiej w 1660. Dowodził wówczas chorągwią husarską Aleksandra Michała Lubomirskiego. 26 września 1660 prowadził pościg za wycofującą się armią Szeremietiewa i Cieciury, kilka kilometrów od Lubaru na uroczysku Kutyszcze zaatakował ariergardę wojsk rosyjsko-kozackich (700 kirasjerów rosyjskich i 2500 piechoty kozackiej), szarża husarii Wilczkowskiego i Wyżyckiego (łącznie ok. 140 koni) częściowo rozbiła i rozproszyła ariergardę nieprzyjaciela[12]. Samuel Leszczyński napisał po kampanii: Zarobiłeś, Wilczkowski, nieśmiertelną sławę[13].

Walczył w bitwach pod Lubarem, pod Cudnowem i pod Słobodyszczami (7 października 1660 r.), gdzie jako pierwszy po rozerwaniu spiętych wozów taboru kozackiego Jurasia Chmielnickiego, osiągnął linie namiotów nieprzyjaciela[14]. Męstwo oraz profesjonalizm w dowodzeniu, którymi wykazał się Wilczkowski w operacji cudnowskiej zaprocentowało powierzeniem mu samodzielnej komendy nad całością wojsk koronnych[15].

Podczas bitwy pod Podhajcami (6 października 1667 r.) Rtm. Władysław Wilczkowski sprawował dowództwo na prawym skrzydle, mając pod swymi rozkazami chorągwie husarskie, kozackie i komp. dragońskie oraz kilka regimentów piechoty[16]. 16 października 1667 r. działania militarne ustały i rozpoczęto rozmowy pokojowe. Negocjowanie warunków zawieszenia broni miało być zadaniem Aleksandra Polanowskiego, a także Władysława Wilczkowskiego i Stanisława Jabłonowskiego[17].

W 1668 r. Wilczkowski pełnił, podobnie jak siedem lat wcześniej, funkcję regimentarza[18].

1672 – Wilczkowski wsławił się także zwycięstwem nad Tatarami pod Krasnobrodem, gdzie na czele tylko dwóch ussarskich chorągwi uderzył na licznego wroga, a obskoczony hordami zwiódł walną bitwę i odebrał łupy zrabowane.

1673 – Udział w bitwie pod Chocimiem[19][20].

W kolejnych latach wojny z Turcją (1674–1676), chorągiew husarska Aleksandra Michała Lubomirskiego wzięła udział we wszystkich większych starciach polowych tego konfliktu, takich jak bitwa pod Lwowem (24 sierpnia 1675 r.), pod Wojniłłowem (24 września 1676 r.), czy obrona obozu pod Żórawnem (29 września – 17 października 1676). Można wnioskować, iż Wilczkowski wziął udział we wszystkich wyżej wspomnianych starciach, gdyż potwierdzenie obecności Wilczkowskiego w bitwie pod Żórawnem znajduje się w relacji kampanii roku 1676, napisanej przez hetmana polnego koronnego Dymitra Wiśniowieckiego[15].

W 1683 roku był dowódcą chorągwi husarskiej koronnej Stanisława Herakliusza Lubomirskiego[21]. Brał udział w odsieczy wiedeńskiej 1683 r.

Zmarł nieoczekiwanie jak pisał Jan III Sobieski w swoich „Listach do Marysieńki”[22]:

Tej nocy (18.09.1683 r.) umarł p. Wilczkowski, porucznik p. starosty sandomierskiego, który mię nabawił wielkiego kłopotu i zgryzoty dla konkurencji o te, które miał z dóbr królewskich drobiazgi. Nie chorował, jeno cztery dni na dyzenterię...

Życie rodzinne[edytuj | edytuj kod]

Władysław Wilczkowski był synem Marcina Wilczkowskiego i Anny (z domu Gorzyckiej). Jego małżonką była Petronela z Wasiczyńskich[23]. Jego rodzonym bratem był Jan Wilczkowski, stolnik kijowski[24]. Miał także rodzeństwo przyrodnie – Franciszka, Katarzynę i Andrzeja[25].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Radosław Sikora), Rekordowa szarża? Kutyszcze 26 IX 1660. „Niezwykłe bitwy i szarże husarii”. Warszawa 2011.
  2. ↑ Akta Grodzkie i Ziemskie Tom X. Akta dotyczące rodziny Wilczkowskich. Spis oblat zawartych w aktach grodu i ziemstwa lwowskiego. Str. 274, Nr 4533 Na Żywcu 10, Października 1655 r. Jan Kazimierz, król, daje starostwo żwinogrodzkie Władysławowi Wilczkowskiemu, cześnikowi chełmskiemu. C.T.408 str. 1330.
  3. ↑ Jan Jerzy Sowa, "Dysponuję krwawą pracę moję". Testamenty oficerów wojska koronnego. Testament Władysława Wilczkowskiego, s. 595.
  4. ↑ M. Wagner, Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII wieku, s. 102-103., 1995.
  5. ↑ E. Janas, L. Wasilewski, Społeczne aspekty rozwoju husarii w latach 1648-1667 na przykładzie chorągwi hetmana wielkiego koronnego Stanisława Potockiego i wojewody sandomierskiego Władysława Myszkowskiego, s.110, "Studia i Materiały do Historii Wojskowości", t.23, 1981
  6. ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I. Hasło - Busza., 1893.
  7. ↑ A. Przyboś, Myszkowski Władysław, s.402; E. Janas, L. Wasilewski, Społeczne aspekty rozwoju husarii...., s.77
  8. ↑ Żytkiewicz do Jana Kazimierza 18 X 1655 (w:) Pisma do wieku, t. 1, cz. 1, s. 137.
  9. ↑ Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej polskiej: z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t.10, Lwów 1884, s. 274.
  10. ↑ a b W. Kochowski, Lata Potopu....., s. 139.
  11. ↑ Henryk Sienkiewicz, Potop, Rozdział XXV. Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej. PIW Warszawa, 1974.
  12. ↑ Radosław Sikora, Niezwykłe bitwy i szarże husarii, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2013, s.140-143
  13. ↑ Samuel Leszczyński, Potrzeba z Szeremetem, hetmanem moskiewskim, i z Kozakami w roku Pańskim 1660 od Polaków wygrana, Kraków 1661, drukarnia S. Lenczewskiego Bertutowica, (wyd. anonimowe); egz. Biblioteka Narodowa, sygn. XVII.3.15033
  14. ↑ Ł. Ossoliński, Cudnów-Słobodyszcze 1660, s. 64
  15. ↑ a b Zbigniew Hundert, Władysław Wilczkowski, porucznik husarski i pułkownik królewski, 2011.
  16. ↑ Otton Leskowski, Encyklopedia Wojskowa, Tom VI, strona 479, 1937.
  17. ↑ Wespazjan Kochowski, Historya panowania Jana Kazimierza. Tom III, strony 130-136.
  18. ↑ E. Janas, L. Wasilewski, Społeczne aspekty rozwoju husarii w latach 1648–1667 na przykładzie chorągwi hetmana wielkiego koronnego Stanisława Potockiego i wojewody sandomierskiego Władysława Myszkowskiego, s. 110, 1981.
  19. ↑ Zbigniew Hundert, Husaria pod Chocimiem w 1673 roku, 2013.
  20. ↑ Hipolit Stupnicki, Herbarz Polski i Imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, strona 182, Lwów., 1855.
  21. ↑ Jan Wimmer, Wiedeń 1683, Warszawa 1983, s. 220.
  22. ↑ Jan III Sobieski, "Listy do Marysieńki", opracował Leszek Kukulski, Czytelnik 1970 Warszawa.
  23. ↑ M.Wagner, Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII wieku, s. 181.
  24. ↑ Akta Grodzkie i Ziemskie Tom X. Akta dotyczące rodziny Wilczkowskich. Spis oblat zawartych w aktach grodu i ziemstwa lwowskiego. Str.272, Nr 4493. C.t. 141 str. 154–157
  25. ↑ Rafał Wilczkowski, Historia Rodu Wilczkowskich herbu Jelita, 2020, ISBN 978-83-7821-219-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Wilczkowski&oldid=73140977”