Wanda Michalska
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
introligator |
| Rodzice |
Antoni Downar-Zapolski (ojciec) |
Wanda Michalska (z domu Zapolska – Downar)[1]; ur. w 1886 w Warszawie, zm. w 1953 w Warszawie[2] – polska introligatorka, właścicielka „Introligatorni Artystycznej” w Warszawie, członkini cechu introligatorów.
Biogram[edytuj | edytuj kod]
Wywodziła się z księgarskiej rodziny Arctów – jej babka, Helena Arct była siostrą księgarza i wydawcy, Stanisława Arcta. Zamężna z księgarzem Janem Michalskim, współwłaścicielem Księgarni Wydawniczej Trzaska, Evert i Michalski, z którym miała syna Czesława.
Od 1927 właścicielka „Introligatorni Artystycznej”[1] Wandy Michalskiej[3]z siedzibą w Warszawie przy ul. Miodowej 8, a następnie Miodowej 5 i ul. Wspólnej 50. Introligatornia Artystyczna działała do wybuchu II wojny światowej, w szczytowym okresie zatrudniając do 60 osób[4]. Kierownicze stanowiska zajmowali bracia Bogdan i Janusz Kałężni[5], siostrzeńcy Jana Michalskiego. Zakład realizował liczne zlecenia Wydawnictwa Trzaski, Everta i Michalskiego, rozwijał dział opraw artystycznych[5], przyjmował zlecenia opraw dla nakładów obcych oraz zlecenia indywidualne. W 1937 otrzymał Grand Prix na Wielkiej Wystawie Światowej w Paryżu[6] za oprawę wydawniczą „Polska, jej dzieje i kultura” oraz złote medale za oprawę artystyczną.
Dorobkiem introligatorni są[7] oprawy skórzane i płócienne[5], wykorzystujące linie introligatorskie; ornament komponowany w ten sposób nie był stosowany do tej pory w nakładowym introligatorstwie dwudziestolecia międzywojennego. Introligatornia Artystyczna słynęła z doskonałych materiałów i staranności wykonania.
We wrześniu 1939 Wanda Michalska przedostała się na Węgry. Wróciła do Warszawy w sierpniu 1940[8]. Zakład prowadziła przez cały okres okupacji. Podczas Powstania Warszawskiego w Introligatorni mieścił się Szpital Polowy[9], którego administratorką była Wanda Michalska. Używała pseudonimów „Ciocia”, „Generał”[9]. Po kapitulacji Warszawy Wanda Michalska została umieszczona w szpitalu jeńców AK w Zeithain, oddziale stalagu IV-B Mühlberg, nr. Jeńca 299777[10]. W sierpniu 1945 wróciła do Warszawy, i ponownie otworzyła introligatornię, początkowo wspólnie z introligatorem Władysławem Zjawińskim[1]. Po wojnie Wanda Michalska uczestniczyła w organizowaniu cechu Introligatorskiego.
Od czerwca 1946[11]zakład Wandy Michalskiej był punktem kontaktowym i miejscem przekazywania prasy niepodległościowej. Wanda Michalska jako łączniczka tajnej organizacji „SNN” Stronnictwo Niezawisłości Narodowej została aresztowana 14 stycznia 1947, a następnie osądzona i skazana na 3 lata więzienia[12] z darowaniem kary na mocy amnestii. Została zwolniona 10 czerwca 1947.
W PRL introligatornia istniała do roku 1950, kiedy to została wcielona do Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej[13].
Wanda Michalska zmarła w 1953. Pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w grobowcu rodzinnym Trzeciaków kw: 13-5-15[14]
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
W 1952 Wanda Michalska otrzymała dyplom uznania za działalność cechową[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Piotr Grajnert, Wanda Michalska (Biogram) w: Słownik Pracowników Książki Polskiej, suplement IV, Warszawa 2016, s. 159 - 160. ISBN: 978-83-64203-74-9
- ↑ USC Warszawa Śródmieście Akt Zgonu: 3434/I/53.
- ↑ Rejestr Handlowy Sądu Okręgowego w Warszawie nr. RHA XXII/479.
- ↑ Archiwum BPW 341/3 k. 3: Odpis potwierdzenia zgłoszenia Introligatorni Artystycznej; MD nr neg. 0404.
- ↑ a b c Przegląd Literacki, Miesięcznik Informacyjny. 1930, R.1, nr. 5-6, s. 6.
- ↑ Sprawozdanie o pracach Jury na Wielkiej Wystawie Powszechnej w Paryżu, Warszawa 1939.
- ↑ Przegląd Literacki : miesięcznik informacyjny. 1930, R. 1, nr 5-6 (maj-czerwiec) - Podkrapacka Digital Library [online], pbc.rzeszow.pl [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Wojskowy Sad Rejonowy w Warszawie, Akta spr. 839/47 k. 33 (IPN BU 1000/232).
- ↑ a b T. Baczyński, Batalion Armii Krajowej „Zaremba” – „Piorun” w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 1994, s. 78.
- ↑ Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego T.4 – Jeńcy wojenni – żołnierze Powstania Warszawskiego, Warszawa 1997, s. 561.
- ↑ Akt Oskarżenia Wandy Michalskiej w: Wojskowy Sad Rejonowy w Warszawie, Akta spr. 839/47 k. 43, 44 (IPN BU 1000/232).
- ↑ Wyrok z dn. 10/06/1947 w: Wojskowy Sad Rejonowy w Warszawie, Akta spr. 839/47 k. 57 – 59 (IPN BU 1000/232).
- ↑ a b E. Pokorzyńska, Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i I połowy XX wieku, Katowice 2009, s. 217.
- ↑ Informacja Zarządu Cmentarza Powązkowskie Informacja go w Warszawie, pochówek nr. 658/53.