Żółcień amerykański

Żółcień amerykański
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	żółcień
Gatunek	żółcień amerykański
	Nazwa systematyczna
	Xanthorhiza simplicissima Marshall; Arbust. Amer. 168-169 168 1785
Synonimy
	Xanthorhiza apiifolia L'Hér.;
	Xanthorhiza apiifolia L'Hér.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żółcień amerykański^[4] (Xanthorhiza simplicissima Marshall) – gatunek z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae), z monotypowego rodzaju żółcień Xanthorhiza (Marshall, Arbust. Amer. 167. 1785). Występuje we wschodniej części Ameryki Północnej^[5], a obszarze od stanu Nowy Jork, po Kentucky i Florydę, gdzie rośnie w lasach^[6].

Korzenie tej rośliny wykorzystywano do pozyskania żółtego barwnika^[7]. Jako jeden z nielicznych przedstawicieli jaskrowatych o drewniejącym pędzie bywa uprawiany w ogrodach botanicznych jako ciekawostka. Za walor ozdobny uważane są też jego podzielone liście^[6]. W Polsce uprawiany w kolekcjach – rośnie dobrze w Arboretum w Glinnej (od 1973) i w Arboretum w Rogowie (od 1956)^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Krzew, o pędach wyrastających z długich, cienkich, żółtych kłączy^[9]. Osiąga do 80 cm wysokości. Ze względu na tworzenie licznych odrostów może tworzyć rozległe zarośla^[6].
Liście: Łodygowe, zwykle skupiające się w szczytowej części pędów^[6], ogonkowe, skrętoległe. Blaszka liściowa 1–2-krotnie pierzasto złożona. Listki od lancetowatych do szerokojajowatych i rombowatych, na brzegach ostro, nieregularnie wcinane i piłkowane^[9].
Kwiaty: Drobne^[6], zebrane w wielokwiatowych, wiechowatych kwiatostanach o długości 5–21 cm, wyrastających w kątach liści. Kwiaty są obupłciowe, promieniste, z trwałymi listkami zewnętrznego okółka okwiatu. Listki te w liczbie 5 są ciemnopurpurowe do zielonkawych, lancetowate do jajowatych i mają ok. 2,5–5 mm długości. 5 listków wewnętrznego okółka osiąga poniżej 1 mm długości, zaopatrzone są w miodniki, ma podobny kolor do okółka zewnętrznego. Pręciki w liczbie 5 lub 10, słupki w liczbie od 5 do 10^[9].
Owoce: Zbiorowe, ze ścieśnionych, jasnożółtych mieszków^[9]^[6]. Nasiona są czerwonobrązowe, owalne, gładkie^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Jeden z dwóch rodzajów z podrodziny Coptoideae Tamura (siostrzany dla rodzaju cynowód Coptis), w obrębie rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales)^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-03-01] (ang.).
↑ Xanthorhiza simplicissima. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 80.
↑ Taxon: Xanthorhiza simplicissima. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 85. ISBN 0-333-73003-8.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 983, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Jerzy Tumiłowicz. Kolekcje dendrologiczne Arboretum SGGW w Rogowie – wyniki wieloletniej uprawy wybranych gatunków Część III – Liściaste (Lardizabalaceae - Verbenaceae). „Rocznik Dendrologiczny”. 53, s. 89-110, 2005.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bruce D. Parfitt: Xanthorhiza. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-03-01] (ang.).

[3] Xanthorhiza simplicissima. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).

[ludmila-4] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 80.

[grin-5] Taxon: Xanthorhiza simplicissima. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. I. Trees and shrubs. London: Macmillan, 1988, s. 85. ISBN 0-333-73003-8.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 983, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[8] Jerzy Tumiłowicz. Kolekcje dendrologiczne Arboretum SGGW w Rogowie – wyniki wieloletniej uprawy wybranych gatunków Część III – Liściaste (Lardizabalaceae - Verbenaceae). „Rocznik Dendrologiczny”. 53, s. 89-110, 2005.

[america-9] Bruce D. Parfitt: Xanthorhiza. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]